26η Νοεμβρίου. Τιμή και Δόξα στους 118 εκτελεσθέντες από τον Γερμανικό στρατό κατοχής

Η 26η Νοεμβρίου 1943 είναι ημέρα μαύρη για τη Λακωνία και τη Σπάρτη . Ανήμερα της γιορτής του Πολιούχου Αγίου Νίκωνα , οι Γερμανοί στη θέση Μονοδένδρι εκτέλεσαν 118 ξεχωριστούς Σπαρτιάτες πατριώτες για αντίποινα.

Οι 118 ήταν οι πιο διαλεχτοί από τους 450 Σπαρτιάτες ομήρους - κρατουμένους στις φυλακές της Τρίπολης , όλοι με μία ξεχωριστή θέση στην ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος ( Νέα Φιλική Εταιρεία , ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, Εθνική Αλληλεγγύη , αντιστασιακός τύπος, συσσίτια κ.λπ.) στην περιοχή . Οι 450 είχαν συλληφθεί στις 23 Οκτωβρίου 1943 , με ονομαστικούς καταλόγους που είχαν καταρτίσει και προμηθεύσει τους Γερμανούς οι, επίσης, Σπαρτιάτες συνεργάτες τους. Η εκτέλεση αυτή έχει στιγμές ηρωικού μεγαλείου (ο Αραχωβίτης γιατρός Χρήστος Καρβούνης που δεν δέχθηκε τη χάρη της τελευταίας στιγμής , ως γερμανοσπουδασμένος, και έμεινε στη γραμμή και εκτελέστηκε μαζί με τους συμπατριώτες του) και αρχαίας τραγωδίας (τα 4 νέα αγόρια της οικογένειας Τζιβανοπούλου και τα 3 αγόρια από τις οικογένειες Αλεμαγκίδη και Κεχαγιά που ξεκληρίστηκαν ολοκληρωτικά).
Η πιο τραγική φιγούρα η Ελένη Τζιβανοπούλου. Οι δωσίλογοι την έβαλαν να διαλέξει ποιο από τα τέσσερα παιδιά της θέλει να γλιτώσει . Η γυναίκα μη μπορώντας να διαλέξει να γλιτώσει ένα από τα παιδιά της, καταδικάζοντας σε θάνατο τα άλλα τρία, έχασε τα λογικά της και τριγυρνούσε στον ερημότοπο που εκτελέστηκαν τα παιδιά της. Το μεγαλειώδες κείμενο του Νότη Περγιάλη που ιστορεί την εκτέλεση, το δημώδες  μοιρολόι  για  τους 118 και το συγκλονιστικό ποίημα του Σταύρου Ψιμογεράκη που γράφτηκε με έμπνευση την τραγωδία της Ελένης Τζιβανοπούλου εδώ.