Με αφορμή, τον εορτασμό της παγκόσμιας ημέρας για την ψυχική υγεία, είναι ευκαιρία να αναλογιστούμε για την κατάσταση της ψυχικής υγείας στη χώρα μας.
Το ζήτημα της προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στη χώρα δεν έχει λάβει μέχρι σήμερα τη θεσμική ανάπτυξη που αναλογεί και αυτό επειδή δεν έχει αναπτυχθεί μέχρι σήμερα πλαίσιο για την πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας.
Απαιτείται δυναμική και συνολική παρέμβαση για την ανάπτυξη ολοκληρωμένου πλαισίου πρόληψης και θεραπείας, όλων των υπό μέρους κατηγοριών, που έχουν ανάγκη τις υπηρεσίες, ατόμων και οικογενειών που αντιμετωπίζουν ζητήματα που αφορούν την πρόληψη στην ψυχική υγεία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ζήτηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι «βουβή», καθώς ο ψυχικά άρρωστος αλλά και η οικογένειά του δεν έχουν αντίληψη της ύπαρξης δυνατότητας για θεραπεία και φροντίδα. Οι ασθενείς αλλά και η οικογένεια παραμένουν αβοήθητοι χωρίς προφανές και επιτακτικό αίτημα για βοήθεια και φροντίδα.
Το στίγμα της ψυχικής νόσου αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στην αναζήτηση θεραπείας. Η κυρίαρχη κουλτούρα για την υγεία αποκλείει σχεδόν από τον ορίζοντα της συλλογικής κοινωνικής αναπαράστασης την έννοια της ψυχικής νόσου, «δεν συμβαίνουν σε μας αυτά». Με αυτά τα δεδομένα οι ψυχικά ασθενείς περνούν πολλά χρόνια «αβοήθητοι» και «μόνοι» και όταν τα πράγματα εκτραπούν τότε η μόνη λύση είναι η αναγκαστική νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική ή ψυχιατρείο. Η θέση σε μηχανικό περιοριστικό κλινοστατισμό (δέσιμο) αποτελεί συνήθη τακτική του ψυχιατρικού συστήματος. Ακολουθούνται βέβαια «πρωτόκολλα», αλλά ποιος θέλει να φαντάζεται τον εαυτό του δεμένο από τα χέρια και τα πόδια μέχρι οι ψυχίατροι να κρίνουν, ότι επιτρέπεται η «απελευθέρωση» του ανθρώπου από τους περιοριστικούς ιμάντες, τα δεσμά.
Ο ασθενής μετά από αυτή την εμπειρία, αποπροσωποποιείται, γίνεται αντικείμενο, ταυτίζεται με το στίγμα. Ο εγκλεισμός στο ψυχιατρείο αποτελεί τραυματική εμπειρία, το γεγονός δε ότι στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των νοσηλειών σε ψυχιατρείο γίνεται χωρίς τη θέληση του ασθενή αποτελεί άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα. Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το ΕΔΑΔ για την παραβίαση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων και την αποφυγή της απάνθρωπης μεταχείρισης, (CPT) έχει επικρίνει τις τακτικές που ακολουθούνται στο δημόσιο σύστημα ψυχιατρικής περίθαλψης.
Το δημόσιο σύστημα ψυχιατρικής περίθαλψης έχει στοχεύσει κυρίως στην αντιμετώπιση της κρίσης μέσω νοσηλείας και δεν έχει αναπτύξει υπηρεσίες πρόληψης για την ψυχική υγεία
Δεν έχει αναπτυχθεί ευρύ και σταθερό πλαίσιο για τη φροντίδα ψυχικής υγείας με προληπτικό χαρακτήρα. Υπάρχουν περιπτώσεις περιοχών πχ Φωκίδα, όπου έχουν αναπτυχθεί υπηρεσίες ψυχικής υγείας οι οποίες δουλεύουν στην κοινότητα και αποτελούν παράδειγμα για τη φροντίδα και την πρόληψη (κινητή μονάδα Σακελλαρόπουλου, πρώην καθηγητής ψυχιατρικής , χρηματοδότηση από την ΕΕ και το ελληνικό δημόσιο).
Η πρόταση είναι να αναπτυχθεί ευρύ δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ώστε οι ασθενείς και οι οικογένειές τους να έχουν ευχερή πρόσβαση σε ποιοτικές δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Να μειωθούν οι ακούσιες νοσηλείες σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, από το 60% των εισαγωγών που είναι σήμερα, στο ελάχιστο δυνατό. Το ψυχιατρείο και η ακούσια νοσηλεία δεν μπορεί να είναι επιλογή ζωής για χιλιάδες ανθρώπους όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα.
Οι ψυχικά άρρωστοι έχουν δικαιώματα τα οποία καταπατούνται, με τη σύμπραξη θεσμικών οργάνων. Το κράτος οφείλει να εξετάσει τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα που έχει στη διάθεσή του και να φροντίσει για την αξιοπρέπεια και την παροχή προληπτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε κάθε άνθρωπο που έχει ανάγκη. Η αποφυγή της νοσηλείας σε ψυχιατρικό νοσοκομείο ή κλινική και κυρίως της ακούσιας ψυχιατρικής νοσηλείας πρέπει να αποτελέσει νέο στόχο, του δημόσιου συστήματος υγείας.
Να σημειώσουμε ότι κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι νοσηλεύονται σε δημόσια ψυχιατρικά νοσοκομεία και κλινικές εκ των οποίων τουλάχιστον 6.600 άνθρωποι κάθε χρόνο νοσηλεύονται ακούσια.
Ακόμα ειδική μέριμνα θα πρέπει να υπάρξει για ομάδες ασθενών που είναι εν δυνάμει, διαρκείς χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας όπως τα παιδιά και οι ενήλικες με βαρύ αυτισμό και νοητική υστέρηση.
Ακόμη, ειδική μέριμνα θα πρέπει να υπάρξει για κοινωνικές κατηγορίες που αντιμετωπίζουν επιπλέον δυσκολίες όπως γλωσσικά και γραφειοκρατικά εμπόδια (Πρόσφυγες και μετανάστες)
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το ψυχιατρείο κρατουμένων Κορυδαλλού, αποτελεί θεσμικό όνειδος για το σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας και σωφρονισμού και απέχει πολύ από το να είναι οργανωμένο σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας. Ως συνέχεια της διαρκούς παραμέλησης και έλλειψης μέριμνας για φροντίδα σε ειδικές κατηγορίες που εγείρουν αρνητικά κοινωνικά ανακλαστικά (παραβάτης & ψυχικά άρρωστος).
Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος δημόσιας δωρεάν πρωτοβάθμιας ψυχιατρικής φροντίδας είναι απαραίτητη ώστε να μη ζούμε καταστάσεις που μας γεμίζουν με ντροπή και πόνο για τη χώρα και τους ανθρώπους μας.
