Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μία παρατήρηση για την ουσιαστική λειτουργία της διαδικασίας : Ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα στη συνεδρίαση της ακρόασης των φορέων και την επόμενη, θα πρέπει να είναι αρκετός, ώστε να μπορούν να συνεκτιμηθούν και να μελετηθούν οι παρατηρήσεις τους σε συγκεκριμένες ρυθμίσεις, σε σχέση με το όλο σχέδιο νόμου. Αλλιώς διεκπεραιώνουμε απλώς μια τυπική διαδικασία, που καταντά – και πάλι – προσχηματική.
Η νοσηρή κατάσταση ως προς την ελευθερία – και ιδίως ως προς την ανεξαρτησία – του Τύπου στην Ελλάδα αποτυπώνεται στη ντροπιαστική κατάταξη της χώρας μας στην 108η θέση παγκοσμίως – και στην τελευταία στην ΕΕ για το 2022.
Αυτό το χρωστάμε στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, που επιδεικνύει και εδώ τα μόνιμα χαρακτηριστικά του : Ιδιοτέλεια και Ανεπάρκεια.
Η κυβερνητική απροκάλυπτη προσπάθεια ελέγχου του Τύπου και η επιδίωξη μονομέρειας στην ενημέρωση είναι – απλώς – ένα μεγάλο πλήγμα κατά της λειτουργίας της δημοκρατίας, κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα επειδή, δυστυχώς, αυτή η ιδιοτελής προσπάθεια βρίσκει σε γενικές γραμμές πρόσφορο έδαφος – λόγω κυρίως της διαπλοκής – και αποδεικνύεται σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματική.
Η δημοκρατία προϋποθέτει πλήρη ενημέρωση των πολιτών για τη διαμόρφωση ελεύθερης άποψης και υπεύθυνης πολιτικής θέσης. Αυτό το σχήμα φαίνεται ιδανικό – ίσως και ανόητο – για όσους συνδέουν άρρηκτα το δικό τους πολιτικό συμφέρον με τη χειραγώγηση, την ακαταπόνητη επικοινωνιακή διαχείριση της πραγματικότητας και τη φτηνή – ή ακριβή – προπαγάνδα.
Η εκτελεστική εξουσία στην Ελλάδα κατάφερε ακόμα και τον Τύπο – τη λεγόμενη 4η εξουσία να τον εντάξει στο δίκτυο των πελατειακών σχέσεων, αλλά και στο δίκτυο της διαπλοκής, λόγω της εμπλοκής των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων στο σύστημα της ενημέρωσης είτε με την άμεση ιδιοκτησία (και πολυ.ιδιοκτησία) είτε με την επιλεκτική χρηματοδότηση, ακόμα και την εμφανή, μέσω των διαφημιστικών καταχωρήσεων.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι μονάδες ενημέρωσης λειτουργούν , ακόμα και απροκάλυπτα, σε πλήρη εξάρτηση από συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Η σημερινή ελληνική Κυβέρνηση – με βάση προφανώς προσωπικές επιλογές του κ. Μητσοτάκη – ακολουθεί με εμμονή αυτήν την αντιδημοκρατική πολιτική. Κατάφερε μέσα σε ένα χρόνο να κατρακυλήσει η χώρα μας 38 θέσεις στην κατάταξη για την ελευθερία του τύπου.
Πιστός στις επικοινωνιακές διαφυγές, ο κ. Πρωθυπουργός προσπάθησε να μεταθέσει το πρόβλημα, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την ανυπαρξία λογοκρισίας στην Ελλάδα. Δείγμα της καθεστωτικής του λογικής ήταν και ότι θέλησε, για την απόδειξη του επιχειρήματός του, να αναφέρει και συγκεκριμένα αντιπολιτευόμενα μέσα. – Αλήθεια σε ποιον απαντά ; Κανείς ποτέ δεν είπε ότι το πρόβλημα του Τύπου στην Ελλάδα σήμερα είναι η άμεση επιβολή κρατικής λογοκρισίας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι, πια, για την καταστολή της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης. Πόσο μάλλον αφού απροσδόκητες εξελίξεις στο χώρο έχουν καταστήσει τους οργανισμούς μέσων ενημέρωσης όλο και πιο ευάλωτους σε πολιτικές παρεμβάσεις.
Οι Κυβερνήσεις και το πολιτικό σύστημα έχουν πλέον στη διάθεσή τους διάφορες οικονομικές στρατηγικές για τη στρέβλωση της ενημέρωσης: (1ον) διαφήμιση, (2ον) επιδοτήσεις και (3ον) μέτρα διαταραχής της αγοράς.
Για τις διαταραχές της αγοράς στα ΜΜΕ, δεν μπορώ να μην αναφέρω, ενδεικτικά, τις παρεμβάσεις εταιρειών όπως η Γκούγκλ (Google) και η Μέτα (Meta) του Φέισμπουκ (Facebook), που επηρεάζουν σοβαρά την επισκεψιμότητα σελίδων συγκεκριμένου πολιτικού περιεχομένου. Παρεμβάσεις τους το 2017 κατάφεραν ιστοσελίδες που χαρακτηρίζονται “αριστερές”, όπως το Ντεμόκρασυ Νάου και το Τρουθάουτ, να χάσουν 45% της επισκεψιμότητάς τους.
Έχουμε, λοιπόν, μια νοσηρή κατάσταση με πολλές πτυχές. Και απέναντι σε αυτήν υπάρχει η ανάγκη να ληφθούν σοβαρά μέτρα για τη διάσωση της υγιούς και ποιοτικής δημοσιογραφίας.
Το πρόβλημα είναι διεθνές αλλά στην Ελλάδα έχει πάρει πολύ προβληματικές διαστάσεις.
Για να είμαστε ειλικρινείς, οι επιφυλάξεις και οι ανησυχίες μας για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο – και για την ουσία του και για την αποτελεσματικότητά του – επιτείνονται από αυτό το κυρίαρχο σκηνικό του πελατειακού και διαπλεκόμενου συστήματος ενημέρωσης.
Ξεκινήσαμε, και από την προηγούμενη συνεδρίαση, με παρατηρήσεις μας για συγκεκριμένες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου. Και συνεχίζουμε :
Στο άρθρο 10 παρ. 2 περίπτωση α, προβλέπεται ότι προϋπόθεση για την εγγραφή στο Μητρώο Ηλεκτρονικού Τύπου, είναι η επιχείρηση ηλεκτρονικού τύπου να διαθέτει Α.Φ.Μ. και οργανωμένο γραφείο στην Ελλάδα.
Έχουμε σοβαρά ερωτήματα για το αν η ρύθμιση είναι συμβατή με το κοινοτικό, με το ενωσιακό δίκαιο. Ανεξάρτητα από τις δικές μας πολιτικές θέσεις, υπάρχει η βεβαιότητα για την αποφυγή του κινδύνου πιθανών προστίμων από αυτή τη ρύθμιση Θα έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε την αντίστοιχη νομική τεκμηρίωση. Η βασική ευρωπαϊκή πρόβλεψη θέλει να είναι δυνατή και ίση η επαγγελματική δραστηριότητα όλων των επιχειρήσεων που έχουν έδρα στην ΕΕ, σε όλα τα κράτη μέλη.
Ένας εκδότης που για οποιονδήποτε λόγο έχει έδρα σε άλλο κράτος μέλος και δημοσιεύει κείμενα στα Ελληνικά, απευθυνόμενος στο ελληνικό κοινό, θα πρέπει να έχει την ίδια δυνατότητα πρόσβασης στη διαφήμιση, όπως και οι ανταγωνιστές του, που απευθύνονται στο ελληνικό κοινό.
Πως θεωρείτε ότι αποκλείεται το δικαίωμα να ασκήσει αυτός ο εκδότης βάσιμη αγωγή για παράνομη κρατική ενίσχυση των ανταγωνιστών του, που έχουν Ελληνικό ΑΦΜ;
Όσον αφορά στους προβληματισμούς μας για τις προϋποθέσεις απαγόρευσης ενασχόλησης με επιχειρήσεις ΜΜΕ, είχαμε επιφυλαχθεί στην πρώτη συνεδρίαση.
Τώρα θα αναφερθώ ειδικά στο άρθρο 4 παρ. 4 περίπτωση γ και στο άρθρο 10 παρ. 2 περίπτωση γ, αντίστοιχα.
Εδώ τίθενται προϋποθέσεις για τον ιδιοκτήτης, τον εκδότη, τον διευθυντή και το διευθυντή σύνταξης της εφημερίδας ή του περιοδικού, ή της ιστοσελίδας, όπως και τον διαχειριστή της τελευταίας. Προβλέπεται να μην υπάρχει αμετάκλητη καταδίκη τους για κακούργημα και οποιαδήποτε ποινή για κλοπή, απειλή, εκβίαση, πλαστογραφία, δωροδοκία ή και οποιοδήποτε έγκλημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.
Φοβάμαι ότι εδώ μπορεί να υπάρχει πρόβλημα : Θα έχουμε, πλέον, το “γράμμα ενός νόμου“, που δεν θέτει τις αναγκαίες διακρίσεις ως προς το είδος, τις συνθήκες και τη βαρύτητα των αδικημάτων. Θα έχουμε το πλαίσιο ενός αδιάκριτου αποκλεισμού από το Μητρώο Τύπου, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και αδικαιολόγητος και άδικος.
Αναφορικά με το τι ισχύει για αυτές τις προϋποθέσεις σε άλλες χώρες, θα φέρω παράδειγμα της Γερμανίας. Εκεί προβλέπεται ότι αποκλείονται μόνο όσοι :
« 1. έχουν τη μόνιμη κατοικία του εκτός κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλου κράτους μέλους της Συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο,
- δεν μπορούν, βάσει δικαστικής απόφασης, να ασκήσουν δημόσιο αξίωμα,
- δεν έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους
- δεν είναι νομικά ικανοί ή βρίσκονται υπό φροντίδα λόγω ψυχικής ασθένειας ή ψυχικής ή ψυχολογικής αναπηρίας, και
- δεν επιτρέπεται, γενικά, να διωχθούν ποινικά.»
Σημειώνω, μάλιστα ότι οι νόμοι που αφορούν στα ΜΜΕ στη Γερμανία έχουν μια ιδιαιτερότητα. Δημιουργήθηκαν από τους συμμάχους μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο λόγω της μεγάλης επιρροής που είχε ο Γερμανικός τύπος στην άνοδο του ναζιστικού κινήματος.
Ερχόμαστε τώρα στο άρθρο 32 : Εδώ προχωράτε σε νέα μείωση του ελάχιστου αριθμού του απασχολούμενου προσωπικού στους τηλεοπτικούς σταθμούς. Ένα ακόμα προεκλογικό δώρο, μία “κίνηση καλής θέλησης” προς τους διαπλεκόμενους καναλάρχες, για να προεξοφλήσετε τη συνέχιση της στήριξής τους.
Το άμεσο και βέβαιο αποτέλεσμα θα είναι ένα νέο κύμα απολύσεων. Αλλά και επιδείνωση της εργασιακής κατάστασης για όσους τυχερούς παραμείνουν.
Και πιο πριν, στο άρθρο 31, με το οποίο εμπεδώνεται μια κατάσταση μόνιμου πλεονεκτήματος των κεντρικών καναλαρχών απέναντι στα περιφερειακά κανάλια.
Αλλά και στο άρθρο 34, συνεχίζετε με τα “δώρα” : Δίνετε τη δυνατότητα παραχώρησης διαφημιστικού χρόνου και χώρου, με αντάλλαγμα οι καναλάρχες να αγοράζουν μετοχές της εταιρίας του διαφημιζομένου, χωρίς να εξασφαλίζεται και η μετάδοση τους. Δηλαδή σε μια αγορά που στεγνώνει από ρευστότητα και το χρήμα γίνεται όλο και ακριβότερο, θέλετε να προστατεύσετε μόνο τους ολιγάρχες-καναλάρχες, με θεσμοποίηση μεθόδων που παραπέμπουν στην κλασική τοκογλυφία.
Μια σειρά από διατάξεις, λοιπόν, που θεσπίζουν προεκλογικά δώρα προς τους διαπλεκόμενους καναλάρχες και μεγαλοεκδότες, για να προεξοφλήσετε τη συνέχιση της στήριξής τους.
Με όλα αυτά, τα τελευταία, όλοι καταλαβαίνουμε ότι εδώ δεν έχουμε μια νομοθέτηση με προσανατολισμό προς ένα θεσμικό καθεστώς ευνομίας. Έχουμε μία – μέσω το νόμου – άσκηση βραχυπρόθεσμης κυβερνητικής πολιτικής, με ορίζοντα μόνο μέχρι τις επόμενες εκλογές και με επίκεντρο μόνο το συμφέρον του κυβερνώντος κόμματος.
Τέλος, φαίνεται πως η ικανοποίηση – και η ενθάρρυνση – της απληστίας των μεγάλων συμφερόντων του χώρου είναι το μόνο που έχει να προσφέρει η Κυβέρνηση Μητσοτάκη στον ελληνικό Τύπο.
Σας ευχαριστώ!
Τρίτη, 13 Δεκεμβρίου 2022 και ώρα 13.00΄
στην Αίθουσα Γερουσίας Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου
του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό
«Ενίσχυση δημοσιότητας και διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο – Σύσταση ηλεκτρονικών μητρώων έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου και λοιπές ρυθμίσεις αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης»
