Η Εθνική Μονάδα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού ETIAS, που θεσμοθετείται με το σημερινό νομοσχέδιο, αποσκοπεί, όπως επί λέξει αναφέρεται, στην «αύξηση του επιπέδου ασφάλειας και πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης, τη βελτίωση της προστασίας της δημόσιας υγείας και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των συνοριακών ελέγχων».
Όμως, η λύση του όλου προβλήματος, δεν εξαρτάται από τέτοιου είδους μεθόδους αλλά από το αν η ίδια η ΕΕ θα σταματήσει, με τις πολιτικές της, να ενισχύει τις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις πρωτοφανείς ροές προσφυγιάς και μετανάστευσης, όλο περισσότερων και όλο και πιο απελπισμένων πληθυσμών.
Η υπόσταση της σημερινής ΕΕ είναι συνυφασμένη με την προστασία των συμφερόντων των ισχυρών. Εκείνων που κερδοσκοπούν:
με την αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων στον κόσμο, με την υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος στον πλανήτη, με τις διάσπαρτες παντού πολεμικές συρράξεις – ακόμα, πλέον, και μέσα στην ίδια την Ευρώπη !
Δεν μπορεί κανείς, στ’ αλήθεια, να επιδιώκει, και μάλιστα με πιθανότητα επιτυχίας, ότι τις συνέπειες της πολιτικής του θα τις υφίστανται όλοι οι άλλοι, αλλά όχι αυτός.
Τέτοιο κέλυφος προστασίας δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ποτέ, όσο και αν το θέλει ο γεωπολιτικός εγωισμός της ΕΕ.
Το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι επιδιώκουν να έλθουν στις χώρες μας, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να μένουν απροστάτευτοι από το πλέγμα του νομικού μας πολιτισμού. Αν αποδεχθούμε κάτι τέτοιο, απλώς η Ευρώπη οπισθοδρομεί.
Μετά από αιώνες πάλης για το αυτονόητο, υποτίθεται ότι καταφέραμε να μην υπάρχουν, στην Ευρώπη, άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας. Δεν πρέπει – δεν θε έπρεπε – λοιπόν, να αποδεχόμαστε την οπισθοδρόμηση.
Το Σύστημα ETIAS, θα συλλέγει και θα επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα των υπηκόων τρίτων χωρών, που δεν χρειάζονται βίζα για να εισέλθουν στο χώρο της Συνθήκης του Σένγκεν.
Η τελική κρίση για την είσοδο και διαμονή ανήκει στους συνοριοφύλακες.
Οι ρυθμίσεις για τη λειτουργία του Συστήματος ETIAS δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ιδίως για τα δικαιώματα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Κράτη-μέλη και Γιουροπόλ θα τοποθετούν σ’ ένα “μαύρο κουτί” τα δεδομένα αυτών των ανθρώπων, μαζί και με άλλα “τυχαία” – όπως προβλέπονται – στοιχεία.
Όλα αυτά τα στοιχεία θα συγκροτούν έναν αλγόριθμο, που θα επιτρέπει, κατά περίπτωση, την αποτύπωση ενός προφίλ, το οποίο θα “βοηθήσει” –υποτίθεται– το Σύστημα και τους συνοριοφύλακες για την αξιολόγηση των «κινδύνων παράτυπης μετανάστευσης».
Θα επαναλάβω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τις σχετικές διαβουλεύσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο :
Αν υποθέσουμε ότι υπερβαίνουν τη διαμονή τους στην ΕΕ άτομα με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά : γυναίκες / μεσαίας και ανώτερης εκπαίδευσης / χωρίς τρέχουσα απασχόληση / μεταξύ 25 και 35 ετών / από ένα συγκεκριμένο κράτος.
Όταν εμφανιστεί το επόμενο άτομο με αυτά τα χαρακτηριστικά, αυτό είναι ήδη μέσα στο “δίχτυ” του αλγόριθμου, Θα ενεργοποιηθεί γι’ αυτό μια μη αυτόματη αξιολόγηση. Θα χτυπήσει δηλαδή, το “καμπανάκι”.
Τελικά, κάποιος συνοριοφύλακας θα πρέπει να λάβει την απόφαση – και την ευθύνη – να αξιολογήσει το «καμπανάκι», με τρεις εναλλακτικές : ή να κρίνει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος, ή να ζητήσει συμπληρωματικές πληροφορίες, ή να απορρίψει την αίτηση.
Όλοι καταλαβαίνουμε πια είναι η πιο πιθανή κατάληξη…
Εν τω μεταξύ, όλοι ξέρουμε ότι τόσο η νομική επιστήμη όσο και η νομολογία των δικαστηρίων (και του δικού μας ανώτατου δικαστηρίου, του ΣτΕ) έχουν πολύ αυστηρή θέση για την αποφυγή εισαγωγής του “τυχαίου” στις κρίσεις της διοίκησης.
Στις ρυθμίσεις, βλέπουμε ότι, μεταξύ άλλων, συλλέγονται και συνυπολογίζονται και δεδομένα για το επίπεδο εκπαίδευσης των ατόμων.
Είναι ακατανόητη η θέσπιση αυτού του κριτηρίου. Πέρα από την αποτύπωση ενός ιδιότυπου ρατσισμού, είναι, με βεβαιότητα, και ανασφαλές και άχρηστο. Αναρωτιέμαι για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο θα αξιολογήσει το επίπεδο εκπαίδευσης το σύστημα – ή οι συνοριοφύλακες υπηρεσίας – για να κριθεί το δικαίωμα εισόδου και διαμονής στο χώρο Σένγκεν…
Όσον αφορά στην περιβόητη προστασία από την τρομοκρατία, θα επαναλάβω το παράδειγμα που είπα και στην Επιτροπή :
Οι Ουκρανοί πολίτες εμπίπτουν στο συγκεκριμένο σύστημα. Για την άδεια ETIAS θα λαμβάνονται υπόψη και καταδίκες τους για τρομοκρατία, σε βάθος 20ετίας.
Ποια ασφάλεια δικαίου και κρίσης υπάρχει στην Ουκρανία, από το 2014 και μετά, απέναντι στους Ρωσόφωνους πολίτες της και για τις καταδίκες τους για “τρομοκρατία”;
Και όμως : Με αυτό το σύστημα, αυτοί οι άνθρωποι δεν θα πάρουν ποτέ άδεια,.
Μας προβληματίζει και η συμμετοχή της Γιούροπολ στο σύστημα ETIAS. Και, κυρίως, λόγω των πιθανών συμφωνιών της με χώρες με ανασφαλή κριτήρια και επικίνδυνα χαρακτηριστικά, όπως, ενδεικτικά, το Ισραήλ ή η Ουκρανία.
Επίσης, προβλήματα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, και μάλιστα και ευαίσθητων, προκαλούν και οι προϋποθέσεις απαλλαγής από το επιβαλλόμενο τέλος, το αντίτιμο της άδειας ETIAS.
Προβλέπεται, π.χ., ότι απαλλάσσονται από το τέλος ενδεικτικά, μέλη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Αυτή η ενασχόλησή τους, όμως, μπορεί να συνδέεται με προσωπικές πολιτικές, φιλοσοφικές και κοινωνικές απόψεις. Και αυτές, αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, που προστατεύονται.
Με αυτό προβληματικό πλαίσιο, θα ήταν απαραίτητο «Συμβούλιο Δεοντολογίας», για να παρακολουθεί την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και τις πιθανές συνέπειες του συστήματος στα δικαιώματα των αντίστοιχων υποκειμένων.
Και όμως, ενώ αυτό προβλεπόταν αρχικά, τελικά αντικαταστάθηκε, από την ΕΕ, από μια ανίσχυρη δομή, με μόνο συμβουλευτικό ρόλο και χωρίς δικαίωμα παρακολούθησης ή ελέγχου.
Τα συμπεράσματα είναι, πλέον, προφανή.
Αυτό το σύστημα συνεπάγεται ανεπαρκή προστασία – αν όχι και υπονόμευση ή και ευθεία παραβίαση – θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ιδίως ως προς τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ανθρώπων από τρίτες χώρες που δικαιούνται να εισέλθουν στο χώρο Σένγκεν χωρίς βίζα.
Επίσης : με δεδομένη τη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, και την παγκόσμια αναταραχή που αυτή έχει προκαλέσει, είναι άμεσος ο κίνδυνος, αυτό το ανεπαρκές για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων σύστημα, να χρησιμοποιηθεί και επιλεκτικά με ρατσιστικά κριτήρια.
Επειδή αυτές οι ρυθμίσεις (στα άρθρα 1 έως 9) αποτελούν βασικό μέρος του νομοσχεδίου, δεν μπορούμε παρά να το καταψηφίσουμε και επί της Αρχής, πέρα από την αυτονόητη αρνητική ψήφο μας στα συγκεκριμένα άρθρα.
Τα υπόλοιπα άρθρα του νομοσχεδίου φέρνουν αλλαγές και τροποποιήσεις στον Οργανισμό του Υπ. Εξωτερικών.
Μόλις πριν από 21 μήνες είχατε φέρει και ψηφίσατε το νόμο αυτόν τον Οργανισμό.
Σας είχαμε επισημάνει τις ελλειμματικές ρυθμίσεις και ότι παραμένατε δέσμιοι του παρελθόντος, χωρίς καμία τόλμη για τις αναγκαίες υπερβάσεις.
Αναπόφευκτο ήταν να επανέλθετε με τροποποιήσεις πολύ σύντομα. Και πάλι, όμως, απλώς διεκπεραιωτικοί. Επιλεκτικά, αποσπασματικά και άτολμα διεκπεραιωτικοί.
Σας είχαμε επισημάνει, επίσης, και τότε, ότι τα βασικά προβλήματα του Υπουργείου είναι η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση. Και αυτά αρνείστε να τα αντιμετωπίσετε !
Αυτό, επιβεβαιώθηκε και τώρα, από τους φορείς.
Έρχεστε, και πάλι, να νομοθετήσετε, κατά την πάγια πλέον τακτική σας, χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση και συνεννόηση.
Άλλοι, όπως ο Πρόεδρος των Διπλωματικών υπαλλήλων μας είπαν ότι ενημερώθηκαν «κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή». Άλλοι, όπως οι Ακόλουθοι Τύπου, λένε ότι δεν πρόλαβαν καν να έχουν συμμετοχή στη διαδικασία !
Στην ουσία αποφεύγετε τον διάλογο επειδή ξέρετε ότι αυτός – αν γίνει – θα αναδείξει το πλήθος των προβλημάτων και των ελλειμμάτων της πολιτικής σας στο συγκεκριμένο τομέα.
Κύριε Υπουργέ, στη συνεδρίαση της Πέμπτης έθεσα συγκεκριμένα ερωτήματα για τη συγκρότηση της Εθνικής Μονάδας, για τον αριθμό των θέσεων προσωπικού κλπ.
Μου απαντήσατε, επιτιμώντας με κιόλας, κατά κάποιο τρόπο, ότι μάλλον δεν πρόσεξα πως στο άρθρο 9, υπάρχει εξουσιοδοτική διάταξη, που αναθέτει στον αρμόδιο Υπουργό να εκδώσει Υπουργική απόφαση, που θα ορίζει τον τρόπο οργάνωσης αυτής της μονάδας στο εσωτερικό επίπεδο · και ότι δεν χρειάζεται να ρυθμίζεται αυτή από το νόμο.
Πράγματι, το άρθρο 9 παρ. 3 του νομοσχεδίου προβλέπει ότι «Με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών ρυθμίζονται τα ειδικότερα θέματα οργάνωσης και λειτουργίας της Εθνικής Μονάδας ETIAS, ο αριθμός των υπηρετούντων, η εκπαίδευση των υπαλλήλων, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την υπηρεσιακή τους κατάσταση».
Για να το δούμε, το θέμα λοιπόν, κ. Υπουργέ :
Να θυμηθούμε ότι υπάρχει και το άρθρο 43 παρ. 2 εδάφιο β΄ του Συντάγματος. Αυτό τι λέει ;
«Eξουσιοδότηση για έκδοση κανονιστικών πράξεων από άλλα όργανα της διοίκησης επιτρέπεται προκειμένου να ρυθμιστούν ειδικότερα θέματα ή θέματα με τοπικό ενδιαφέρον ή με χαρακτήρα τεχνικό ή λεπτομερειακό.»
Ποια μπορεί να είναι τα “ειδικότερα θέματα”, ή τα “θέματα με τοπικό ενδιαφέρον, ή με χαρακτήρα τεχνικό, ή λεπτομερειακό”;
Την πλήρη απάντηση μας τη δίνει η νομολογία των Δικαστηρίων.
Έχω εδώ, ενδεικτικά, μια απόφαση του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ, την 2286/1998.
Αυτή αφορά σε διάταξη νόμου που προέβλεπε ότι οι κλάδοι των προϊσταμένων συγκεκριμένων οργανικών μονάδων θα προσδιορίζονταν με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις.
Το ΣτΕ έκρινε ότι αυτό «αντίκειται στο άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγματος, διότι δεν πρόκειται για ειδικό, απλώς τεχνικό ή λεπτομερειακό θέμα, αλλά είναι κρίσιμο θέμα οργανώσεως της Δημοσίας Διοικήσεως για το οποίο απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος».
Καταθέτω στα Πρακτικά και το σχετικό απόσπασμα από δημοσίευση Νομολογίας του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
Αυτή η απόφαση, συγκριτικά με τη σημερινή περίπτωση, αφορά σε ένα μάλλον έλασσον ζήτημα.
Το Σύνταγμα λοιπόν, κ. Υπουργέ, δεν επιτρέπει να αποτελούν αυτά τα θέματα αντικείμενο Υπουργικής απόφασης. Δεν ανήκουν στην υπουργική κανονιστική αρμοδιότητα και δεν μπορούν να ανατίθενται σε κανέναν Υπουργό !
Δεν επιτρέπεται, από το ίδιο το Σύνταγμα, να ρυθμίζει ο Υπουργός τέτοια θέματα, που δεν είναι ούτε ειδικά ούτε απλώς τεχνικά ή λεπτομερειακά. Δεν είναι τέτοιο θέμα ούτε ο συνολικός τρόπος συγκρότησης μιας υπηρεσίας ούτε ο αριθμός του προσωπικού της.
Όπως φαίνεται δεν βρισκόμαστε μόνο πολιτικά σε διαφορετικούς κόσμους αλλά και νομικά!
Αυτός ο τρόπος διαχείρισης, κ. Υπουργέ, στο νομικό κόσμο χαρακτηρίζεται σαν «το φαινόμενο της υφέρπουσας κανονιστικής δραστηριότητας της Διοίκησης».
Κάτι ακόμα κ. Υπουργέ :
Η παρούσα Κυβέρνηση εξέδωσε το 2020 ένα – όπως το ονομάζει – «Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας».
Διαβάζω , λοιπόν, από αυτό :
«Η σύσταση νέων υπηρεσιών ή μονάδων ή συλλογικών οργάνων αποτελεί επιλογή, μόνο αν ο σκοπός του νόμου δεν μπορεί να επιτευχθεί με υφιστάμενα όργανα. Επομένως … έσχατη λύση του νομοτέχνη είναι να δημιουργήσει νέο όργανο».
Αυτό ακριβώς , όμως, γίνεται με το προτεινόμενο Τμήμα στη Διεύθυνση Γ4.
Και συνεχίζει το Εγχειρίδιο με τις κυβερνητικές οδηγίες :
«Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να αιτιολογηθούν επαρκώς η ανάγκη αυτή, καθώς και η διαθεσιμότητα των απαραίτητων ανθρώπινων και οικονομικών πόρων. Σε περίπτωση σύστασης νέου οργάνου, πρέπει να ορίζονται με σαφήνεια οι αρμοδιότητες, η φύση του οργάνου (αποφασιστικού ή γνωμοδοτικού), ο αριθμός, η ιδιότητα και ο τρόπος ορισμού των μελών του.»
Φαντάζομαι ότι δεν μένει καμία αμφιβολία κ. Υπουργέ.
Αυτό το νομοσχέδιο, όχι μόνο έχει αντισυνταγματικές προβλέψεις αλλά παραβαίνει ακόμα και τις ίδιες τις δικές σας κυβερνητικές “οδηγίες”, που εκδόθηκαν για την τήρηση του Συντάγματος και για την εύρυθμη νομοθέτηση…
Δεν έχω άδικο που μου έρχεται στο νου το “Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις!”
Θα τελειώσω με λίγες παρατηρήσεις για τις ρυθμίσεις:
Τα ζητήματα με τους Ακολούθους Τύπου και τους πρώην υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης παραμένουν πάντα ανοιχτά. Στην Επιτροπή εκθέσαμε και συγκεκριμένες προτάσεις. Δυστυχώς, όμως, το Υπουργείο δηλώνει ότι έχει καμία πρόθεση να τα λύσει.
Επιμένοντας στην υποστελέχωση, προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε λειτουργικά προβλήματα με την εκ των ενόντων και κατά κόρον χρησιμοποιούμενη μέθοδο των αποσπάσεων. Αυτή, όμως, δημιουργεί εξ ορισμού προβλήματα στη λειτουργία των υπηρεσιών προέλευσης.
Στο άρθρο 16 : Είναι θετική, κατ’ αρχήν, η θέσπιση της δυνατότητας Απόσπασης υπαλλήλων του Υπουργείου Εξωτερικών για συνυπηρέτηση. Προφανώς, όμως, δεν είναι δυνατόν να αποδεχθούμε τη ρύθμιση της παραγράφου 2, σύμφωνα με την οποία οι αποσπώμενοι θα λαμβάνουν μόνο τις αποδοχές εσωτερικού και δεν δικαιούνται αποζημίωση υπηρεσίας αλλοδαπής.
Με ανάλογο τρόπο δεν μπορούμε να αποδεχθούμε και την ασαφή και ανασφαλή διατύπωση του άρθρου 18, που προβλέπει απλώς «συνεκτίμηση των εκθέσεων αξιολόγησης» ενώ θα έπρεπε να θέτει συγκεκριμένα κριτήρια ή να παρέχει νόμιμη εξουσιοδότηση για τον ορισμό τους.
Και μία τελευταία παρατήρηση, για το κόστος διαβίωσης των υπαλλήλων στο εξωτερικό. Σωστά προβλέπεται η διαφοροποίηση με βάση και τη διαφορά κόστους ανά πόλη. Εδώ όμως υπάρχει ένα ειδικό ζήτημα : Το κόστος διαβίωσης στο Τελ Αβίβ είναι πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο στα κατεχόμενα του Ισραήλ. Όμως: Δεν θα θέλαμε ποτέ να δούμε Έλληνες διπλωματικούς υπαλλήλους εγκατεστημένους στα κατεχόμενα στο Ισραήλ, όπως δεν το διανοείται κανείς και για τα κατεχόμενα στην Κύπρο !
Σας Ευχαριστώ!
Τρίτη, 29 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 10.00΄,
Ολομέλεια
Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου
του Υπουργείου Εξωτερικών
«Οργάνωση και λειτουργία Εθνικής Μονάδας ETIAS και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Εξωτερικών».
