Πριν ένα χρόνο ακριβώς, διαβάζαμε δημοσιεύματα και ρεπορτάζ με τίτλους όπως “Αποκαλύφθηκε η χειραγώγηση με τη λίστα Πέτσα”.
Κατανοείτε, φαντάζομαι, πως δεν είναι δυνατόν να συζητήσουμε για ένα νομοσχέδιο με θέμα τη δημοσιότητα και διαφάνεια στο Τύπο, χωρίς αναφορά στη λίστα Πέτσα, που, χάρη στον κ. Μητσοτάκη, αποτέλεσε – πραγματικά – τομή στην ιστορία του Τύπου στην Ελλάδα.
Είχε, λοιπόν, τότε, γίνει η συνεδρίαση της σχετικής Εξεταστικής Επιτροπής. Κατέθεσε σαν μάρτυρας ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας που είχε αναλάβει – με απευθείας ανάθεση, βέβαια – τη διανομή 20 εκατ. Ευρώ, που ήταν η πρώτη κρατική διαφημιστική εκστρατεία της πανδημίας.
Το περιεχόμενο της κατάθεσης ήταν ότι και η ανάδοχος εταιρεία και η κυβέρνηση ήταν υπεύθυνοι για τη διαχείριση, αλλά, όμως δεν είχαν καμία ευθύνη. Επίσης, ότι δέχονταν και οι δύο πλήθος οχλήσεων και αιτημάτων, από διάφορους, για να συμπεριληφθούν στη λίστα, στη χρηματοδότηση.
Η κατάθεση του κ. Γκάλγκου επιβεβαίωσε ουσιαστικά ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποίησε τη μνημειώδη “λίστα Πέτσα” σαν ένα μηχανισμό χειραγώγησης του συστήματος ενημέρωσης, μέσω της επιλεκτικής χρηματοδότησης, με βάση ιδιοτελή δικά της κριτήρια.
Κατά την τυπική λειτουργία της διανομής υποτίθεται ότι η ανάδοχος έκανε την αξιολόγηση των μέσων ενημέρωσης και βάσει αυτής η Κυβέρνηση ενέκρινε τη χρηματοδότηση. Η κατάληξη ήταν η Κυβέρνηση να αποδίδει τις ευθύνες στην εταιρεία και η εταιρεία να τα φορτώνει όλα στα μαθηματικά μοντέλα και στους αλγόριθμους.
Αξίζει, ενδεικτικά, να θυμηθούμε ότι στην εφημερίδα “Φιλελεύθερος” , π.χ., δόθηκαν πέντε φορές περισσότερα χρήματα απ’ ότι στην “Εφημερίδα των Συντακτών”. Ο μάρτυρας κατέθεσε τότε πως συνεκτιμήθηκε ότι η “Εφημερίδα των Συντακτών” έχει πιο νεανικό κοινό, καθώς και ότι ο “Φιλελεύθερος” βρισκόταν «σε άνοδο». Η άνοδος που διέγνωσαν ήταν πραγματικά τόση, που λίγους μήνες μετά η εφημερίδα έκλεισε.
Σε άλλη σύγκριση – και ερώτηση γιατί ο ραδιοφωνικός σταθμός Kiss FM, πήρε διπλάσια χρήματα από το σταθμό Athens DJ, ο οποίος είχε κραυγαλέα μεγαλύτερη ακροαματικότητα, απάντησε με ακαταμάχητα επιχειρήματα. Είπε : «Ο Kiss, ειδικά άμα θέλετε την άποψή μου, θεωρείται ο “νούμερο 1” ραδιοφωνικός σταθμός στην ποπ μουσική διαχρονικά».
Η εταιρεία δηλ. έθετε ταυτόχρονα σε προτεραιότητα, κατά την δήθεν αξιολόγηση, και το μεγαλύτερο ηλικιακά κοινό αλλά και το σταθμό που παίζει καλή ποπ μουσική.
Προφανώς, δεν είναι αντικείμενο μαθηματικής επιστήμης ούτε της κοινής λογικής – αλλά άλλων αρμοδίων Αρχών – η εξέταση των αλγορίθμων διαχείρισης της Λίστας Πέτσα!
Δεν ξεχνάμε ότι και εκείνη η Εξεταστική Επιτροπή έκλεισε άρον άρον. Δεν κλήθηκε καν να καταθέσει το βασικό πρόσωπο, ο τότε αρμόδιος Υφυπουργός, ο κ. Πέτσας. Άλλη μία έκφραση της κυβερνητικής επικοινωνιακής αρχής «Όλα στο φως»! Τότε δεν ξέραμε ότι θα έρθουν και άλλα, χειρότερα!
Ο αναδιανεμητικός ρόλος του Δημοσίου, με τη μέθοδο της χρηματοδότησης μέσω των κρατικών διαφημίσεων, είναι πολύ σοβαρό ζήτημα για τον Τύπο, τη λεγόμενη τέταρτη εξουσία.
Δεν φαντάζομαι να διαφεύγει από κανέναν ότι μιλάμε χρήματα των φορολογουμένων. Είναι δηλ. χρήματα από τους πιο πολλούς αλλά και τους πιο αδύναμους Έλληνες. Η μοίρα, λοιπόν, αυτών των χρημάτων (δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ) ήταν, χάρη στον κ. Μητσοτάκη, να καταλήξουν στους συγκεκριμένους αποδέκτες, για την προεξόφληση αμέριστης πολιτικής στήριξης προς την Κυβέρνηση και το κόμμα του. ( Τι ωραίος που ήταν ο ποιητής : Όμορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος! ).
Όλοι ξέρουμε ποια είναι η πραγματικότητα – και με συγχωρείτε που λέω κοινοτοπίες : Άμεσος και χυδαίος χρηματισμός με δημόσιο χρήμα αλλά όχι για δημόσιο συμφέρον – μόνο με πρόσχημα αυτό ! Δεν νομίζω ότι υπάρχει λόγος οποιοσδήποτε συνάδελφος της συμπολίτευσης να νιώσει υποχρεωμένος και να μπει στον κόπο να μου απαντήσει παραχαράσσοντας την πραγματικότητα.
Επειδή ακριβώς αυτά τα ζητήματα είναι πάρα πολύ σοβαρά, απαιτείται και προσοχή και υπευθυνότητα από όλους μας απέναντι στις ρυθμίσεις και του παρόντος νομοσχεδίου.
Κατ΄αρχήν, από την ανάγνωση και μόνο του σχεδίου νόμου, προκύπτουν εύλογα ερωτήματα, που επιβάλλουν απαντήσεις και διευκρινίσεις, για να είναι δυνατή η ουσιαστική αντιμετώπιση των ρυθμίσεων.
Όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής για τον ηλεκτρονικό Τύπο : Διαβάζουμε ότι εδώ εντάσσονται ιστοσελίδες, ιστότοποι και ιστολόγια «ενημερωτικού περιεχομένου που αναρτούν και δημοσιεύουν μέσω του διαδικτύου ειδήσεις, πληροφορίες, άρθρα, συνεντεύξεις ή οπτικοακουστικό υλικό με πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, αθλητικό, πολιτιστικό και άλλο περιεχόμενο, με ή χωρίς αντάλλαγμα, καθώς και σε άλλες εκδόσεις με το ίδιο περιεχόμενο που κυκλοφορούν και διακινούνται αποκλειστικά σε ηλεκτρονική μορφή, με ή χωρίς αντάλλαγμα»
Με βάση αυτόν τον ορισμό, εντάσσονται εδώ και οι ιστοσελίδες με μόνο αντικείμενο την παράθεση των τηλεοπτικών προγραμμάτων ή για το τι παίζουν οι κινηματογράφοι, ακόμα και ιστοσελίδες στοιχήματος.
Είναι αυτή η πρόθεση του νομοθέτη; Το ερωτώ γιατί πρέπει να το διευκρινίσουμε. Θέλουμε αυτό το ευρύτατο πεδίο για να έχει μεγαλύτερα περιθώρια η διακριτική ευχέρεια της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας ; Αυτή είναι η πρόθεσή μας ;
Διευκρίνιση επίσης χρειάζεται και στο άρθρο 3, όπου στην περίπτωση ΄γδ΄ πέρα από τη διαφήμιση, στην οποία αναφέρονται και οι προηγούμενες περιπτώσεις της διάταξης, εισάγει τον μάλλον ασαφή και προβληματικό όρο των «υπηρεσιών παροχής δημοσίων σχέσεων». Τι θέλετε να εντάξετε στο πεδίο αυτό;
Από την Ανάλυση Συνεπειών, δεν προκύπτει κάποια σχετική απάντηση. Παρακαλούμε να μας διορθώσετε, αν υπάρχει αναφορά και μας διέφυγε!
Σημαντικό ζήτημα είναι και οι χρηματικές ροές στις συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Ζήτημα και επικίνδυνο, αφού η πραγματικότητα έχει διαμορφώσει ένα “ολιγαρχικό τοπίο” στα χώρο της Ενημέρωσης.
Λίγοι ιδιοκτήτες και μεγαλο-ιδιοκτήτες, κατέχουν πολλά μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν όλα παράλληλα, αλλά και ταυτόχρονα με όλες τις άλλες επιχειρήσεις τους.
Ποιο θα είναι, λοιπόν, το σύστημα ελέγχου που θα εξασφαλίζει ότι τα χρήματα της κρατικής διαφήμισης δεν θα καταλήγουν στις οποιεσδήποτε άλλες δραστηριότητες αλλά θα αναλώνονται για την ανάπτυξη του Τύπου ; (αφού αυτός υποτίθεται ότι είναι ο σκοπός της νομοθεσίας)
Υπάρχουν οι προβλέψεις ελέγχων, στα άρθρα 17, 19 και 20, με βάση τις γενικές αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Εποπτείας Μέσων Ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Διαψεύστε μας, αν κάνουμε λάθος : Εκεί υπηρετεί προσωπικό λιγότερο από 10 άτομα (!)
Στα άρθρα 4 και 10 αντίστοιχα, τίθεται η προϋπόθεση ο ιδιοκτήτης, ο εκδότης, ο διευθυντής και ο διευθυντής σύνταξης εφημερίδας ή περιοδικού (ανεξάρτητα αν αυτά ανήκουν σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο), να μην έχουν καταδικασθεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Υπάρχει εδώ ένα ζήτημα περιπτωσιολογίας, ως προς τα αδικήματα, αλλά θα το δούμε σε άλλη φάση.
Αναρωτιόμαστε, όμως, για τις περίπτωση όπου ο οποιοσδήποτε πραγματικός ιδιοκτήτης ή εκδότης, που δεν καλύπτει τις προϋποθέσεις (π,χ, καταδικασμένος για κακούργημα), εμφανίζει εικονικά σύζυγο, γονέα, τέκνο, συγγενή, “κολλητό” ή οποιονδήποτε, εν πάση περιπτώσει, αχυράνθρωπο σαν ιδιοκτήτη ή εκδότη. Θα υπάρξουν δικλείδες ασφαλείας γι’ αυτά ;
Εμφανίζεται ότι είναι πολύ σημαντική για τη λογική του νομοσχεδίου η καταγραφή των επιχειρήσεων στο αντίστοιχο Μητρώο Τύπου. Εάν είναι πράγματι έτσι, προφανώς θα έπρεπε ο καταχωρούμενος αριθμός μητρώου να αντιστοιχείται στην καταχώρηση και με τα στοιχεία ταυτότητας της εφημερίδας ή περιοδικού έντυπου ή ηλεκτρονικού. Όμως, δεν βλέπουμε κάτι τέτοιο στη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 4 περίπτωση ε.
Υπάρχει ένα ζήτημα με την απαγόρευση αναπαραγωγής δημοσιευμένου περιεχομένου (άρθρο 4 παρ. 4 περ. στ). Αναρωτιόμαστε αν θα εντάσσεται εδώ και η αναπαραγωγή ειδήσεων από Πρακτορεία Τύπου Ελληνικά και ξένα… Τι σκοπεύετε να γίνεται με αυτά ;
Επίσης και κάτι άλλο : Στο συγκεκριμένο ζήτημα, ανοίγει ένα παράθυρο για τον ηλεκτρονικό τύπο, με την προϋπόθεση της έγγραφης συναίνεσης του μέσου που πρωτοδημοσιεύτηκε (άρθρο 10 παρ. 2 περ. στ). Δεν υπάρχει, όμως, αντίστοιχη πρόβλεψη για τον έντυπο Τύπο. Έχει σημασία η αιτιολόγηση της διαφορετικής αντιμετώπισης.
Για την καταχώριση στο κάθε Μητρώο τίθενται συγκεκριμένες προϋποθέσεις και ως προς τον αριθμό των απασχολουμένων δημοσιογράφων και του λοιπού προσωπικού.
Είναι σημαντικό το ζήτημα. Εδώ μπορεί να υπάρχουν άπειρα περιθώρια για άνιση μεταχείριση.
Δεν βλέπουμε συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την ουσιαστική διαχείριση του θέματος : Πώς, Πότε και Πού θα χτυπά το “καμπανάκι”, αν σε οποιοδήποτε μέσο για κάποιο χρονικό διάστημα δεν υπηρετεί το προβλεπόμενο προσωπικό ή αν δεν τηρείται η πρόβλεψη της ανελλιπούς έκδοσης;
Επίσης, πώς θα αντιμετωπισθεί το ενδεχόμενο «κυλιόμενων» απολύσεων, με το οποίο μια επιχείρηση εκμεταλλευόμενη το χρονικό διάστημα των 45 ημερών για την επόμενη πρόσληψη, θα μπορεί στην πραγματικότητα να λειτουργεί με μικρότερο αριθμό από τον προβλεπόμενο ;
Έχοντας υπόψη και τη δημοσιότητα των δεδομένων των μητρώων (άρθρο 24) υπάρχει κι άλλο ερώτημα : Θα είναι, τελικά, υποχρεωτικό να καταχωρείται σε κάποιο πεδίο του αντίστοιχου Μητρώου ο αριθμός των απασχολούμενων δημοσιογράφων και του λοιπού προσωπικού;
Και τέλος : Θα μπορεί να καταχωρούνται τα ίδια φυσικά πρόσωπα σε περισσότερα μέσα σαν δημοσιογράφοι – ή και σαν λοιπό προσωπικό ; (Για δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ, είναι ίσως συνήθης η πολλαπλή απασχόληση – αρκεί να ελέγχεται και η αντίστοιχη πολλαπλή μισθοδοσία ή αμοιβή).
Η αναφορά που γίνεται στο Μητρώο Έντυπου Τύπου για παραστατικά πώλησης (άρθρο 4 παρ. 5) είναι εντελώς ασαφής. Αναρωτιόμαστε αν αυτό είναι αθέλητο νομοτεχνικό ή σκόπιμο νομοθετικό έλλειμμα. Το βέβαιο είναι ότι αφήνει άπειρα περιθώρια για επιλεκτική και άνιση μεταχείριση, ανάλογα με τη διάθεση του ελέγχοντος.
Ασάφειες υπάρχουν και στο άρθρο 10 παρ. 3 για τις ιστοσελίδες. Εκεί αναφέρεται η «αντικειμενική καταγραφή από ευρέως αποδεκτό φορέα σχετικά με την απήχηση και την επισκεψιμότητά της κατά τους τελευταίους δώδεκα (12) προ της υποβολής της αίτησης μήνες, που συνοδεύεται από υπεύθυνη δήλωση του νόμιμου εκπροσώπου του φορέα περί της πληρότητας και ορθότητας της μέτρησης.»
Μήπως θα πρέπει να ορισθεί εξαρχής ένας συγκεκριμένος κατάλογος των ευρέως αποδεκτών φορέων μετρήσεων απήχησης και επισκεψιμότητας;
Εξάλλου : Η επισκεψιμότητα είναι μέγεθος μετρήσιμο. Αναρωτιόμαστε πως μετριέται, πως θα μετριέται η απήχηση! Θα περιμένουμε διευκρίνιση – και στη συζήτηση και στο νόμο. Γιατί αλλιώς θα έχουμε νομοθέτηση της αυθαιρεσίας και της αδιαφάνειας.
Στο άρθρο 16 : Προσπαθούμε να καταλάβουμε για ποιο λόγο προβλέπεται μόνο δυνητικά η καταχώρηση και στα δύο Μητρώα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται και στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο. Γιατί όχι υποχρεωτικά;
Πεδίο ανεπίτρεπτης επιλεκτικής ή άνισης μεταχείρισης εισάγεται και στο άρθρο 20, όπου προβλέπεται η “δυνατότητα” διασταυρωτικών ελέγχων από τη Διεύθυνση Εποπτείας Μέσων Ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Γιατί μόνο «δυνατότητα» ; Και με ποια κριτήρια ;
Επίσης η ίδια Διεύθυνση μπορεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις «να προβεί σε ανάκληση πιστοποίησης και διαγραφή της επιχείρησης από τα Μητρώα» (άρθρο 21 παρ. 2). Αυτό είναι το μοναδικό πιθανό μέτρο, ή υπάρχουν – και πρέπει να δούμε – και άλλα ;
Επισημαίνω ότι : Έτσι όπως είναι διατυπωμένες οι διατάξεις για την ειδική Επιτροπή για την κρίση ως προς την τήρηση – ή μη – των αρχών της δημοσιογραφικής ηθικής και δεοντολογίας , υπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του Υπουργού αν και πότε αυτή θα λειτουργήσει.
Στο άρθρο 26, έρχεται μία άλλη ρύθμιση : απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη της περιφερειακής ή τοπικής εφημερίδας για τους δημοσιογράφους που απασχολεί και τα χρονικά διαστήματα απασχόλησής τους. Αυτή θα συνοδεύεται μόνο από μία βεβαίωση ασφάλισης του αρμόδιου ασφαλιστικού φορέα των νομίμως απασχολουμένων δημοσιογράφων. Όχι, όμως, πίνακα προσωπικού, θεωρημένο από το πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, όπως προβλέπεται για το Μητρώο Έντυπου Τύπου (άρθρο 4 παρ. 4 περ. θε) και το Μητρώο Ηλεκτρονικού Τύπου (άρθρο 10 παρ. 2 περ. ηδ).
Ποια είναι η αιτιολόγηση της διαφορετικής πρόβλεψης ; Από το υλικό του νομοσχεδίου δεν προκύπτει…
Στο άρθρο 27 παρ. 7 περ. α , είναι μάλλον παράδοξο να ανατίθεται στον Υπουργό, για τη συγκρότηση της επιτροπής. Ο καθορισμός των Τμημάτων των Α.Ε.Ι. της χώρας από τα οποία μπορεί προέρχεται το μέλος της. Δεν υπάρχει άλλος φορέας να το κάνει (ας πούμε από τα ΑΕΙ ή τη Σύνοδο των Πρυτάνεων ;)
Στο άρθρο 31 : από ποιους και με ποια διαδικασία κρίθηκε μικρό το χρονικό περιθώριο για τη διαδικασία αδειοδότησης παρόχων περιεχομένου επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυ-εκπομπής ελεύθερης λήψης ; Το ίδιο και για την υποχρεωτική μετάδοση περιεχομένου επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυ-εκπομπής ελεύθερης λήψης σε υψηλή ευκρίνεια (high definition).
Παρατείνετε για μετά τις εκλογές τα απαιτούμενα για τη διαδικασία του άρθρου 2 του ν. 4339/2015. Γνωρίζουμε ότι οι ελληνικές Κυβερνήσεις μπορούν να δίνουν εσαεί παρατάσεις σε τέτοια θέματα, για ευνόητους λόγους…
Θέλουμε μόνο να ρωτήσουμε το εξής – και, εύλογα, θα αναμένουμε απάντηση :
Έχετε μία πραγματική εκτίμηση για το πόσο κοστίζει στον Ελληνικό λαό αυτή η προεκλογική παράταση;
Σας ευχαριστώ!
Πέμπτη, 8 Δεκεμβρίου 2022 και ώρα 16.00΄,
στην Αίθουσα Γερουσίας
Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου του Υφυπουργού στον Πρωθυπουργό
«Ενίσχυση δημοσιότητας και διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο – Σύσταση ηλεκτρονικών μητρώων έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου και λοιπές ρυθμίσεις αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης».
