Ευχαριστώ κ. Πρόεδρε.
Ένα ακόμα ανατρεπτικό νομοσχέδιο της Κυβέρνησης και του Υπουργείου Πολιτισμού, που έρχεται με την ‘πολυφορεμένη’, πια, ταμπέλα του “εκσυγχρονισμού”.
Σύμφωνα με τη γνωστή κυβερνητική τακτική, ένα ακόμα σχέδιο νόμου, που έρχεται χωρίς κανένα προηγούμενο διάλογο και χωρίς καμία οικονομοτεχνική μελέτη ή μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας – αν και προφανώς θα έπρεπε, με βάση το αντικείμενό του. Αν, βέβαια, μιλούσαμε με όρους ενός ευνομούμενου κράτους με εύρυθμη λειτουργία. Πολλά ζητάμε , θα μου πείτε…
Το περιεχόμενο του νομοσχεδίου καθορίζεται, εντέλει, μόνο από τη σαρωτική ιδεοληπτική εμμονή της Κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Ο γνωστός νεοφιλελεύθερος μύθος για “ευελιξία, αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα” προδιαγράφει και το μέλλον του ερμαφρόδιτου συστήματος, που αποτελεί το πρότυπο πολιτικής της νέας δεξιάς και των συνοδοιπόρων της, που θέλουν να αυτοαποκαλούνται εκσυγχρονιστές :
Από τη μια μεριά κυβερνητική κυριαρχία εκτός δημοκρατικού ελέγχου και από την άλλη η εισαγωγή των ιδιωτών, των συμπράξεων και των συναλλαγών από την πίσω πόρτα.
Όμως : Όταν όλα αυτά αφορούν την ελληνική πολιτιστική και αρχαιολογική κληρονομιά, δεν μπορούν να ξεπεραστούν με ελαφρότητα!
Είναι γνωστό ότι δεν υπήρξε κανένας απολύτως διάλογος της Κυβέρνησης και του Υπουργείου, με οποιονδήποτε αρμόδιο φορέα, πριν αναρτηθεί το νομοσχέδιο στη δημόσια διαβούλευση.
Σωστά είπαν ότι ακόμα και αυτή η διαβούλευση – αν ήταν, βέβαια, ουσιαστική και όχι μια διαδικασία που ακολουθείτε μόνο για τα προσχήματα – θα έπρεπε να έχει ήδη οδηγήσει σε απόσυρση του νομοσχεδίου, αφού προέκυψε ότι από τα 318 σχόλια που κατατέθηκαν, μόλις 5 είχαν θετικό περιεχόμενο για τις ρυθμίσεις του!
Είπα, στην αρχή, ότι πρόκειται για ένα ‘ανατρεπτικό’ νομοσχέδιο. Ανατρέπει – κυρίως - τον τρόπο που το ελληνικό κράτος, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, αντιμετωπίζει ενιαία την αρχαιολογική και πολιτιστική μας κληρονομιά, τον ίδιο τον εκθεσιακό και μουσειακό του πλούτο.
Και αυτό επειδή θέλετε, για χάρη άλλων σκοπιμοτήτων, να ανατρέψετε τον τρόπο διαχείρισης αυτού του πλούτου, που αποτελεί εθνικό κεφάλαιο – το μεγαλύτερο εθνικό μας κεφάλαιο!
Αυτό αποδεικνύεται και από το όλο υλικό που συνοδεύει το σχέδιο νόμου. Δεν έρχεται να “διορθώσει” κάτι εσφαλμένο… Δεν επικαλείται καν κάτι τέτοιο. Ακόμα και στην αιτιολόγηση της νομοθέτησης δεν εντοπίζεται κάποιο πρόβλημα που δημιούργησε – ή δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει – η υπάρχουσα οργανωτική δομή, έτσι ώστε να δικαιολογείται η επιβολή των νέων ρυθμίσεων και η αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των Μουσείων.
Όλοι οι σύλλογοι, όλοι οι σχετικοί με το αντικείμενο φορείς, όλα τα σωματεία εργαζομένων και στο Υπουργείο και στα Μουσεία, ακόμα και αυτή η αρχαιολογική κοινότητα και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχουν εκφράσει την πλήρη αντίθεσή τους σε αυτή την ανατροπή που φέρνει το νομοσχέδιο.
Και αυτά, όμως είναι “ψιλά γράμματα”, για την Κυβέρνηση.
Η ιδιότυπη αλαζονεία της εξουσίας οδηγεί σε παραλογισμούς και φτάνει να εκφράζεται με σχήματα όπως «Όλοι διαφωνούν, άρα έχω δίκιο!». Γνώριμο σύμπτωμα της απόλυτα αντιδημοκρατικής έπαρσης!
Το κύριο σημείο του νέου νομοσχεδίου είναι το ότι παίρνει τα πέντε μεγαλύτερα μουσεία της χώρας και τα μετατρέπει σε νπδδ (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).
Καθόλου τυχαία επιλογή : Είναι τα πιο σημαντικά, εμβληματικά θα έλεγα μουσεία – χωρίς να υποτιμάμε κανένα από τα υπόλοιπα. Είναι αυτά που συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα. Όλως τυχαίως, αυτά που έχουν και το μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον. Θα μπορούσατε ίσως να προσθέσετε και ένα-δύο άλλα, πρόσθετα, μαζί με αυτά… Πάντως μόνο πιλοτικό ή δοκιμαστικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί το σχέδιο αυτής της νομοθέτησης.
Προσπαθείτε να χρησιμοποιήσετε σαν επιχείρημα, για αυτή την ανατροπή του θεσμικού πλαισίου των μουσείων, το παράδειγμα του Μουσείου της Ακρόπολης. Θα δούμε στην πορεία κατά πόσον αυτό είναι επιτυχημένο – ή μάλλον περισσότερο επιτυχημένο από τα άλλα – Γιατί αυτό θα ήταν το κρίσιμο για την προτεινόμενη ανατροπή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αυτό, όπως είναι γνωστό, ιδρύθηκε εξ αρχής με τη μορφή του νπδδ.
Τώρα, όμως, έρχεστε – για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής Πολιτείας – να αποσπάσετε μουσείο (και μάλιστα «με τη μία» τα 5 μεγαλύτερα μουσεία) από το ενιαίο δημόσιο σύστημα διαχείρισης, όπως αυτό πάντοτε και διαχρονικά υλοποιείται, από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Είναι τρομακτικό από μόνο του… Αλλά τρομάζουμε ακόμα περισσότερο στην ιδέα ότι πολύ θα θέλατε να επεκτείνετε αυτό το μοντέλο και σε αρχαιολογικούς χώρους. Και αυτοί στο ίδιο σύστημα διαχείρισης ανήκουν μέχρι τώρα…
Αλήθεια : θα μείνουμε με το ερώτημα : Γιατί δεν είχατε την “τόλμη” να “αναβαθμίσετε” και να “εκσυγχρονίσετε” και κάποιους από αυτούς ; Δεν αξίζουν, άραγε, και αυτοί “αποδοτικότητα”, “ευελιξία”, “εξωστρεφείς στρατηγικές”, “απαλλαγή από τη γραφειοκρατία”, και όλα τα υπόλοιπα που επικαλείσθε για αυτή τη νομοθέτηση ;
Θεσπίζετε λοιπόν τη λεγόμενη αυτοτέλεια αυτών των Μουσείων. Ας δούμε αυτή τη θαυμαστή αυτοτέλεια :
Θα έχουν, λοιπόν, επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο. Τα μέλη του ΔΣ θα ορίζονται, λέτε, προσωπικά από τον Υπουργό Πολιτισμού, με απόφασή του.
Τα δύο μέλη του ΔΣ προβλέπεται ότι θα προέρχονται από τις υπηρεσίες του Υπουργείου : ένα διοικητικό στέλεχος, ο Προϊστάμενος των συγκεκριμένων Υπηρεσιών που αναφέρονται, και ο άλλος υπάλληλος του Υπουργείου, κάτοχος τουλάχιστον μεταπτυχιακού τίτλου.
Για τους υπόλοιπους, μεταξύ των οποίων και ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος, δεν προβλέπεται κανένα τυπικό προσόν – ούτε ουσιαστικός περιορισμός. Για τον Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο υπάρχει η φοβερή διατύπωση «επιλέγονται … μεταξύ προσωπικοτήτων με συμβολή στον αντίστοιχο επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο αυτών». (!) Και για τα λοιπά (3) μέλη ότι «επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων αναγνωρισμένου κύρους στον χώρο των τεχνών, των γραμμάτων και των επιστημών» (!)
Ωραίες, ασαφείς και γενικές, “ευέλικτες” διατυπώσεις. Έτσι ανοίγουν οι πύλες για την κυβερνητική αυθαιρεσία και μάλιστα εντελώς ανέλεγκτη. Γι’ αυτό μίλησα πριν για «κυβερνητική κυριαρχία εκτός δημοκρατικού ελέγχου».
Έτσι αναδεικνύεται τι σημαίνει εκσυγχρονισμός στην πράξη. Έτσι ανοίγουν και οι πύλες για τις πελατειακές σχέσεις, τη διαπλοκή, τις αλληλοεξυπηρετήσεις, τις δημόσιες σχέσεις των ελίτ κ.ο.κ.
Το έχουμε ξαναδεί το έργο της στελέχωσης με αυτόν τον τρόπο και είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα μας απογοητεύσετε : αποτυχημένοι πολιτευτές, έξυπνοι επιχειρηματίες, που μπορούν να επιδιώξουν το κέρδος, δημοσιοσχεσίτες, γόνοι ενδιαφερομένων επιφανών οικογενειών, δημοσιοσχεσίτες, “κολλητοί” ή “κολλητές”, ίσως και τηλεπερσόνες – και μέχρι εκεί !
Ποιος Έλληνας πολίτης με γνώση, αλήθεια, περιμένετε ότι θα σας συγχαρεί για αυτό το σχεδιασμό – εκτός από όσους ελπίζουν να συμμετάσχουν σε αυτό το θεσμικό κατασκεύασμα;
Πάντα ξαναγυρνάμε στη αφετηρία : Η έπαρση και η σκοπιμότητα της εξουσίας είναι εξ ορισμού αντιδημοκρατική · δεν την ενδιαφέρει η γνώμη των πολιτών – δεν την ενδιαφέρει η κοινή γνώμη – Έχει την πεποίθηση ότι όλα αυτά μπορεί να τα χειριστεί ερήμην της.
Το σύστημα που εισάγετε είναι προφανώς πιο δυσκίνητο, πολυάνθρωπο και κοστοβόρο, σε σχέση με το ήδη υπάρχον, με το Διευθυντή και τους Τμηματάρχες. Αλλά αυτή η “μεταρρύθμιση” εξυπηρετεί περισσότερο την κυβερνητική αυθαιρεσία, τις πελατειακές σχέσεις και τη διαπλοκή.
Θε περιμένουμε με ενδιαφέρον να ακούσουμε και την κυβερνητική επιχειρηματολογία, για το ότι : η συνέχεια της λειτουργίας του κάθε Μουσείου θα εξυπηρετείται κατά τον βέλτιστο τρόπο, με την αντικατάσταση της Διοίκησης σε κάθε κυβερνητική – ή και μόνο υπουργική – αλλαγή !
Σε κάθε περίπτωση : οι πλειοψηφίες των διοικητικών συμβουλίων, όπως αυτές θα διαμορφώνονται χάρη στην επιλογή του εκάστοτε Υπουργού – επιλογή χωρίς ουσιαστικές προϋποθέσεις, χωρίς ουσιαστικά κριτήρια και χωρίς κανέναν έλεγχο – θα διοικούν πλέον τα Μουσεία, με μόνη την ιδιότητα της “προσωπικότητας”, χωρίς επιστημονική γνώση και χωρίς εξειδικευμένη εμπειρία.
Αυτοί, λοιπόν, θα αποφασίζουν, ενδεικτικά, για : εσωτερικούς και εξωτερικούς δανεισμούς αρχαιοτήτων, μεταφορά ολόκληρων συλλογών σε παραρτήματα του εξωτερικού, ανταλλαγές αρχαιοτήτων, εκθεσιακή πολιτική κλπ. κλπ.
Θα με συγχωρήσετε για την έκφραση : Πρόκειται για θεσμικό τερατούργημα!
Και δυστυχώς, η πραγματικότητα που θα διαμορφώσει θα είναι ακόμα χειρότερη – ακριβώς γιατί φτιάχνετε ένα πολύ επικίνδυνο θεσμικό πλαίσιο.
Θα πω ένα παράδειγμα με μια ερώτηση, κυρία Υπουργέ : Θα μπορεί το Δ.Σ. του Μουσείου να αναθέτει – ακόμα και με νόμιμες διαδικασίες – τη φύλαξη του Μουσείου και του υλικού του, σε ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης ; Είναι δυνατόν να ανατίθεται η προστασία του εθνικού μας πλούτου σε ιδιωτικές εταιρείες σεκιούριτι ;
Αντίστοιχα, πρέπει να αναφερθούμε και στην πρόβλεψη για ίδρυση παραρτημάτων των μουσείων εντός και εκτός χώρας.
Μιλάμε, δηλαδή, ακόμα και για μόνιμη – ή πάντως πολυετή εξαγωγή – ολόκληρων συλλογών… Διορθώστε με αν κάνω λάθος, αλλά μιλάμε – και μάλιστα υπό το νέο σχήμα Διοίκησης – για ένα νέο, τεράστιο, πεδίο ανέλεγκτων, και ιδίως υπόγειων, συναλλαγών!
Το όλο σχήμα του παραλογισμού συμπληρώνεται και από το σχήμα της οικονομικής διαχείρισης:
Τα έσοδα αυτών των Μουσείων , μέχρι τώρα, αποδίδονται συνολικά στο Δημόσιο. Πηγαίνουν στον ΟΔΑΠ (Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων), μέσω του οποίου ενισχύονται και συντηρούνται και τα μικρότερα μουσεία σε όλη τη χώρα.
Τώρα, ορίζετε απλώς ότι το ποσοστό που θα αποδίδουν τα 5 αυτά μεγαλύτερα στον ΟΔΑΠ θα καθοριστεί στο μέλλον, με ΚΥΑ των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού. Η απώλεια εσόδων του ΟΔΑΠ είναι βέβαιο ότι θα επιδεινώσει τα προβλήματα υποχρηματοδότησης που ήδη καταδικάζουν το όλο σύστημα διαχείρισης του αρχαιολογικού μας πλούτου σε ανεπάρκεια.
Ταυτόχρονα, όμως, η δαπάνη μισθοδοσίας του τακτικού προσωπικού των Μουσείων θα καλύπτεται από το Υπουργείο. Έτσι, τα νέα νπδδ, με τα έξοδά τους – ακόμα και της μισθοδοσίας – να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό, θα εμφανίζονται πλασματικά ως προσοδοφόρα. Έτσι είναι βέβαιοι οι επίπλαστοι μελλοντικοί πανηγυρισμοί σας για τη σημερινή νομοθέτηση.
Πρέπει να δούμε με προσοχή τον επικαιροποιημένο διεθνή ορισμό του Μουσείου, από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM, 24/8/2022). Λέει, λοιπόν: «ένα μη κερδοσκοπικό, μόνιμο ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας, που ερευνά, συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει υλική και άυλη κληρονομιά. Ανοιχτά προς το κοινό, προσβάσιμα και χωρίς αποκλεισμούς, τα μουσεία προάγουν την ποικιλομορφία και τη βιωσιμότητα. Λειτουργούν και επικοινωνούν ηθικά, επαγγελματικά και με τη συμμετοχή, προσφέροντας ποικίλες εμπειρίες για εκπαίδευση, απόλαυση, προβληματισμό και ανταλλαγή γνώσεων».
Αυτό το νομοσχέδιο καταστρατηγεί κατάφωρα αυτόν τον ουσιαστικό χαρακτήρα των μουσείων, που θέλει να τα μετατρέψει σε νπδδ.
Ευτυχώς δεν μπορείτε , για λόγους και συνταγματικούς και διεθνούς δικαίου, να τα κάνετε ανώνυμες εταιρείες και να ορίσετε ευθέως ότι θα λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.
Δυστυχώς για σας, και ευτυχώς για όλους τους υπόλοιπους, ο νεοφιλελευθερισμός και ο εκσυγχρονισμός συναντούν ακόμα θεσμικά εμπόδια. Δεν μπορούν να είναι εντελώς αχαλίνωτοι στην πολιτική τους ιδεοληψία και σκοπιμότητα.
Έχουμε φτάσει λοιπόν στο σημείο όπου το ελληνικό κράτος αποποιείται ακόμα και τη βασική του υποχρέωση για προστασία, δημόσια διαχείριση και ανάδειξη των ίδιων των αρχαιοτήτων μας.
Για αυτό το θέμα θα ήταν άσκοπο να αναλωθείτε σε επιχειρηματολογία απάντησης…
Δυστυχώς, έχουμε και πρόσφατα δείγματα προθέσεων και πολιτικών, που μας κάνουν ακόμα περισσότερο ανήσυχους, ακριβώς επειδή συνδέονται και με την ουσία του παρόντος νομοσχεδίου.
Θα αναφέρω μόνο την υπόθεση της διαβόητης συλλογής Στερν και την έκθεση μέρους της στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Θα θυμίσω επίσης ότι αυτή οδήγησε μέχρι και στην αποπομπή του κ. Νίκου Καλτσά, διακεκριμένου και αναγνωρισμένου επιστήμονα, πρώην διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, από τη θέση του επιστημονικού διευθυντή του Μουσείου.
Θα μείνω, όμως, και στην εμβληματική δημόσια διατύπωσή του : «Αν διαφωνήσεις με την “εξουσία” να είσαι έτοιμος να υποστείς τις συνέπειες».
Αν επιδιώκετε από την Κυβέρνηση να συναινέσουμε και εμείς σε ένα τέτοιο πλαίσιο, γνωρίζετε εκ των προτέρων ότι όσο και να χτυπάτε, η πόρτα μας δεν θα ανοίξει !
Το κόμμα μας, το ΜέΡΑ25, αυτονόητα, θα είναι μαζί με τον κόσμο του Πολιτισμού και αυτή τη φορά !
Κατανάλωσα αναγκαστικά το χρόνο μου στο πιο σημαντικό σημείο του νομοσχεδίου. Ελπίζω ότι στις επόμενες παρεμβάσεις μας και στην όλη συζήτηση θα μπορέσουμε να αναφερθούμε και στα άλλα θέματά του.
Είναι προφανές ότι για λόγους Αρχών Καταψηφίζουμε επί της Αρχής αυτό το νομοσχέδιο. Ακριβώς επειδή βλέπουμε ότι αποτυπώνει, με τον τρόπο που περιγράψαμε παραπάνω, την πολιτική σας – σε όλο της το μεγαλείο.
Σας Ευχαριστώ !
Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων – ώρα 10 π.μ. – νσ ΥπΠολΑθλ «Εκσυγχρονισμός Μουσειακής Πολιτικής κλπ»
