Η Διεθνής Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός, που περιλαμβάνει 167 κράτη-μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αποστολή του αφορά στην τεράστια περιοχή του διεθνούς βυθού, τις περιοχές πέρα από τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες.
Αφορά στην προστασία του οικοσυστήματος του βυθού και του υπεδάφους του, καθώς και στις εξουσιοδοτήσεις και ελέγχους για την ανάπτυξη εργασιών σχετικών με τον εκεί ορυκτό πλούτο, που θεωρείται η “κοινή κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας”. Επίσης, και στην προστασία του οικοσυστήματος στη διεθνή βαθιά θάλασσα, εκεί όπου υπάρχουν βάθη πάνω από 200 μέτρα και το φως δεν αρκεί για τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης.
Η Αρχή λειτουργεί σαν αυτόνομος διεθνής οργανισμός με δικά της όργανα : Συνέλευση, Συμβούλιο, Γραμματεία και Επιχείρηση, που διεξάγει όλες τις απαιτούμενες δραστηριότητες. Έχει διεθνή νομική προσωπικότητα και δικαιοπρακτική ικανότητα για την άσκηση των λειτουργιών και την εκπλήρωση των σκοπών της.
Σήμερα καλούμαστε να κυρώσουμε, με καθυστέρηση 24 ετών από τότε που το υπέγραψε η Ελλάδα, το Πρωτόκολλο για τα προνόμια και τις ασυλίες που αποδίδονται στην Αρχή αυτή και στο προσωπικό της.
Θα είχε ενδιαφέρον να ακούσουμε από οποιονδήποτε, από όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν στα 24 αυτά χρόνια, για ποιους λόγους δεν κατατέθηκε μέχρι σήμερα το συγκεκριμένο πρωτόκολλο για κύρωση.
Ακόμα περισσότερο έχει ενδιαφέρον να μας το εξηγήσουν αυτό, εάν η ψήφος τους τώρα θα είναι θετική!
Αναφορικά με τη δική μας στάση, πρέπει να πω ότι έχουμε σοβαρούς προβληματισμούς.
Η Διεθνής Σύμβαση και η Συνθήκη Εφαρμογής αποτελούν μία κατ’ αρχήν σωστή βάση για την αποστολή της Αρχής.
Παραμένει όμως το ερώτημα, αν η Διεθνής Αρχή Βυθού όντως αποτελεί και τον πραγματικό θεματοφύλακα του θαλάσσιου βυθού στα διεθνή ύδατα, προστατεύοντας αυτήν την “κοινή κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας”.
Tα λεγόμενα ανεπτυγμένα κράτη αντιμετώπισαν με καχυποψία την έννοια της «κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας».
Τα επιχειρηματικά συμφέροντα της άπληστης εκμετάλλευσης δηλώνουν παρόντα ακόμα και στον Διεθνή Βυθό.
Ενδεικτικά, θα πω ότι εκεί υπάρχουν και τεράστια αποθέματα κρίσιμων πρώτων υλών, όπως λίθιο, νικέλιο, μολυβδαίνιο, χαλκός, κοβάλτιο κλπ. – υλικά χρήσιμα και για την περίφημη “ενεργειακή μετάβαση”.
Από την ίδρυσή της, το 1994, η Αρχή έχει εγκρίνει περισσότερες από 22 συμβάσεις εξερεύνησης εξόρυξης βυθού ωκεανού στον Ατλαντικό, τον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό.
Οι περισσότερες αφορούν στη Ζώνη Κλάριον Κλίππερτον, ανάμεσα σε Χαβάη και Μεξικό. Μια περιοχή διάσπαρτη με αρκετά στοιχεία, με πολύ κοβάλτιο, ικανό να τροφοδοτήσει περίπου 4,8 δισ. ηλεκτρικά οχήματα, σύμφωνα με εκτιμήσεις της βιομηχανίας.
Η εξόρυξή τους, παρά το μεγάλο βάθος, θεωρείται απλή υπόθεση: τα ορυκτά αυτά θα αποκόπτονται από το βυθό και θα μεταφέρονται στην επιφάνεια. Όμως, δεν υπάρχει καθόλου τεκμηριωμένη γνώση για τις επιπτώσεις μιας τέτοιας διαδικασίας στα οικοσυστήματα. Ακόμα περισσότερο : δεν έχει τεκμηριωμένα αποκλεισθεί το ενδεχόμενο οι εξορύξεις αυτές να απελευθερώσουν στοιχεία και ουσίες επικίνδυνα για το οικοσύστημα.
Οι ανησυχίες αυτές φαίνονται μάλλον δικαιολογημένες. Το 1989 είχαν γίνει τέτοιες δοκιμές στο βυθό του Ειρηνικού. 26 χρόνια μετά, το 2015, ένα ερευνητικό πλοίο με Γερμανούς επιστήμονες διαπίστωσε πως και τα σημάδια των δοκιμών υπήρχαν ακόμα, και αρκετά είδη δεν είχαν επιστρέψει.
Μέχρι σήμερα, η Αρχή δεν έχει εγκρίνει καμία εμπορική σύμβαση εξόρυξης και εξετάζει τους σχετικούς κανονισμούς, μέσα στο κλίμα των παγκόσμιων εκκλήσεων για μορατόριουμ στις εξορύξεις αυτές.
(Δεν χρειάζεται να αναφέρω ότι εμείς, το ΜέΡΑ25, στηρίζουμε ένα τέτοιο μορατόριουμ!)
Ο ρόλος της συγκεκριμένης Αρχής αναδεικνύεται και στο ζήτημα των εμπορικών συμβάσεων και κανονισμών.
Σύμφωνα με τους κανόνες της, οι άδειες εξόρυξης δεν μπορούν να εκδοθούν μέχρι να αποφασίσει η Αρχή για τις περιβαλλοντικές και χρηματοοικονομικές πολιτικές που θα ρυθμίζουν τη βιομηχανία των εξορύξεων.
Αυτή είναι μια περίπλοκη διαδικασία, που θέλει να βασίζεται στη συναίνεση και βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και σχεδόν 30 χρόνια.
Επειδή όμως ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες , εδώ υπάρχει ένα νομικό κενό : μια χώρα μπορεί να ενημερώσει την Αρχή για την πρόθεσή της να προχωρήσει σε εξορύξεις. Η Αρχή πρέπει μέσα σε δύο χρόνια να θεσπίσει τους αντίστοιχους κανόνες. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να προχωρήσει στην έγκριση ενός προσωρινού σχεδίου.
Πληροφοριακά, η πρώτη χώρα που ενεργοποίησε αυτήν την αντίστροφη μέτρηση ήταν το Ναούρου, τον περασμένο Ιούνιο.
Ορισμένες χώρες υποστηρίζουν ότι η άδεια θα πρέπει να θεωρείται αυτόματη μετά την πάροδο των δύο ετών – άλλες ότι πρέπει να “εξετάζεται” πάντα το αίτημα, χωρίς να είναι δεδομένη η αυτούσια αποδοχή του.
Οι περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί κίνδυνοι είναι μεγάλοι.
Εμείς θεωρούμε προαπαιτούμενο ότι θα πρέπει να τεκμηριώνεται επιστημονικά από ανεξάρτητους φορείς, ότι η συγκεκριμένη εξόρυξη διασφαλίζει αποτελεσματικά την προστασία του περιβάλλοντος και προλαμβάνει απώλειες της βιοποικιλότητας.
Επίσης, απαράβατη για εμάς προϋπόθεση είναι και η, μετά από πλήρη ενημέρωση, δήλωση συναίνεσης των ντόπιων πληθυσμών.
Ο θαλάσσιος βυθός φιλοξενεί αμέτρητα είδη ενώ λειτουργεί και σαν μονάδα ανακύκλωσης για τους ωκεανούς του κόσμου. Τα νεκρά ζώα, όπως οι φάλαινες, βυθίζονται στα πυθμένα, όπου αποσυντίθενται από βακτήρια και μικρά ζώα επί μήνες και έτσι ανατροφοδοτούν την τροφική αλυσίδα.
Επίσης, ο βυθός απορροφά το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα το χρόνο.
Οπωσδήποτε επιβάλλεται να εξασφαλιστούν εναλλακτικές πηγές ορυκτών, έναντι εκείνων που βρίσκονται στο διεθνή βυθό.
Με αρνητικό πρόσημο καταγράφεται ο ρόλος της Αρχής και ως προς τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη μιας συνθήκης για τη βιοποικιλότητα στην ανοιχτή θάλασσα. Αυτές πάγωσαν τον Αύγουστο.
Δεν μπορώ να μη θυμίσω ότι αυτές τις διαπραγματεύσεις, τις αντιμετώπιζε με τη συνήθη αισιοδοξία της και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ίδια που πάντα της αρέσει να κρύβει τα περισσότερα προβλήματα κάτω από το χαλί.
Ας δούμε τι λέει για τη Διεθνή Αρχή Βυθού η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης, η Οργάνωση που εκδίδει το γνωστό Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ειδών. Λέει, λοιπόν, ότι “ο κανονιστικός της ρόλος δίνει προτεραιότητα στην εξορυκτική χρήση των ωκεανών και όχι στη διατήρησή τους”.
Πέρα από τις εξορύξεις, αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν και στον τομέα της θαλάσσιας βιολογίας. Εκεί υπάρχει αυξανόμενο επιχειρηματικό ενδιαφέρον, για τους μικροοργανισμούς των βυθών, από εταιρίες, φαρμακευτικές αλλά και γενετικής τεχνολογίας.
Εντέλει, μάλλον εκεί θα πρέπει να αναζητήσουμε και την αιτία της σημερινής όψιμης επίσπευσης της κύρωσης, μετά από 24 χρόνια : στα επιχειρηματικά συμφέροντα για τις σύγχρονες μπαταρίες και το βιολογικό υλικό…
Καταλήγοντας :
Έχουμε πολλές επιφυλάξεις, ενώ και η ίδια η μέχρι σήμερα πρακτική της Διεθνούς Αρχής Βυθού δεν παρέχει εχέγγυα για την προστασία αυτής της “κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας”.
Η ψήφος μας είναι αρνητική!
Πιστεύουμε ότι θα ήταν πλέον πολύ πιο χρήσιμο, εντέλει δε και αναγκαίο, να επιδιωχθεί μια παγκόσμια συνθήκη για τον έλεγχο των εξορύξεων.
Σας ευχαριστώ!
Τρίτη 11 Οκτωβρίου 2022 και ώρα 14.30΄
Αίθουσα Γερουσίας
Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εξωτερικών «Κύρωση του Πρωτοκόλλου για τα προνόμια και τις ασυλίες της Διεθνούς Αρχής Βυθού».
