Συζητάμε σήμερα το νέο κυβερνητικό νομοσχέδιο με τίτλο: “Ενίσχυση δημοσιότητας και διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο – Σύσταση ηλεκτρονικών μητρώων κλπ.”.
Προφανώς, εννοεί ( και θα αρκούσε να λέει ) “ενίσχυση της διαφάνειας”. Αλλά μάλλον κυριάρχησε η αντίληψη ότι άμα προσθέτεις περιττές λέξεις στον τίτλο, άμα βάλεις και τη δημοσιότητα, αποδίδεις περισσότερο κύρος και σημασία στο νομοσχέδιο. Αυτά που δεν μπορεί να κερδίσει με το περιεχόμενό του...
Όταν στη σημερινή Ελλάδα – όπως την καταντήσατε – αναφέρεις τη φράση “διαφάνεια στον Τύπο”, συνειρμικά έρχεται – και στον τελευταίο Έλληνα – η διαβόητη “λίστα Πέτσα”. Έρχεται η απαράδεκτη πραγματικότητα των κυβερνητικών μεθοδεύσεων στον χώρο του Τύπου. Εξάλλου, και αυτές αποτυπώνουν, πολύ χαρακτηριστικά, το τι ακριβώς σημαίνει για τον κ. Μητσοτάκη «σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία δυτικού τύπου».
Η Κυβέρνηση, χωρίς καμία αναστολή, χρησιμοποίησε το δημόσιο χρήμα, δηλαδή το χρήμα των Ελλήνων φορολογουμένων, με μόνο κριτήριο την κομματική ιδιοτέλεια· και με μόνο στόχο την εξαγορά, την εξασφάλιση της στήριξης των χρηματοδοτουμένων μέσων, αλλά και τη σύσφιξη των σχέσεων με τους ήδη διαπλεκόμενους.
Η ουσία της μεθόδου είναι γνωστή σε όλους : Άμεσος και χυδαίος χρηματισμός με δημόσιο χρήμα αλλά όχι για δημόσιο συμφέρον. Όπως λέει και η λαϊκή έκφραση : “Ο κόσμος το ’χει τούμπανο και σεις κρυφό καμάρι”. (Κατά σύμπτωση, αυτό ακριβώς γίνεται και με τις υποκλοπές). Γιατί οι αυτουργοί, πράγματι, κρυφά καμάρωναν, αλλά δεν ομολογούν, βέβαια, δημοσίως τα πεπραγμένα τους…
Υπάρχει, όμως η πραγματικότητα, που μιλάει μόνη της. Με το σπαθί σας, λοιπόν, κατακτήσατε, μέσα σε πολύ λίγο χρόνο, τη θέση 108 στη διεθνή κατάταξη ελευθερίας και ανεξαρτησίας του τύπου.
Δεν πρόκειται, βέβαια, για άλλο ένα “ατυχές μεμονωμένο περιστατικό”. Δυστυχώς για όλους – δυστυχώς και για σας ακόμα – αυτή είναι η πολιτική σας ταυτότητα. Και αυτά εφαρμόσατε παντού, σε όλους τους τομείς, όπου-και-όσο μπορέσατε !
Αυτό δείχνουν και τα επίσημα στοιχεία της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων :
Από 1/1/2020 μέχρι 30/6/2022 , έχετε κάνει 353.272 απευθείας αναθέσεις – δηλ. δημόσιες συμβάσεις χωρίς διαγωνισμούς, όπως κατ’ αρχήν προβλέπει ο νόμος…. Συνολικό κόστος ; 3,86 δις ευρώ (!) Και από αυτές, μόνο 14.945 αφορούν τον covid, με συνολικό κόστος 380 εκατομμύρια ευρώ. Τα υπόλοιπα 3,5 δις έχουν δοθεί σε κάθε είδους άλλα αντικείμενα .
Για να δούμε την πραγματικότητα, αρκεί να πούμε ότι το συνολικό κόστος της προεκλογικής φωτοβολίδας του food pass, που ανακοίνωσε προχθές ο κ. Πρωθυπουργός, λέτε ότι ανέρχεται σε 650 εκατομμύρια : μόλις το ένα έκτο (1/6) σε σχέση με αυτό το πάρτι των απευθείας αναθέσεων σε “ημέτερους”.
Ας επανέλθουμε, όμως, στο χώρο του Τύπου…
Η Εκτελεστική Εξουσία στην Ελλάδα, κατάφερε ακόμα και τον Τύπο, τη λεγόμενη «Τέταρτη εξουσία», να την εντάξει στο δίκτυο των πελατειακών σχέσεων αλλά και στο δίκτυο της διαπλοκής.
Κατ’ αρχήν είναι δεδομένη η εμπλοκή των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων στο σύστημα της ενημέρωσης, και με την άμεση ιδιοκτησία και πολυϊδιοκτησία. Επίσης χρησιμοποιείται σαν εργαλείο και η επιλεκτική χρηματοδότηση, ακόμα η εμφανής, μέσω των διαφημιστικών καταχωρήσεων.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν, ακόμα και απροκάλυπτα, σε πλήρη εξάρτηση από συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Και η σημερινή ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί με εμμονή αυτή την αντιδημοκρατική πολιτική. Εμμονή, που θα μείνει στην ιστορία – Επιτρέψτε μου να το προβλέψω αυτό…
Προσπάθησε ο κ. Μητσοτάκης, και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να διασκεδάσει της βέβαιες εντυπώσεις. Με ένα επικοινωνιακό τέχνασμα υπεκφυγής, μίλησε για ανυπαρξία λογοκρισίας στην Ελλάδα. Δείγμα της λογικής του ήταν, μάλιστα, ότι, προς απόδειξη των ισχυρισμών του, ανέφερε και τους δυο-τρεις τίτλους αντιπολιτευόμενων μέσων. Κανείς δεν κατάλαβε σε ποιον απαντούσε ! Κανείς ποτέ δεν είπε ότι το πρόβλημα του Τύπου στην Ελλάδα σήμερα είναι η άμεση επιβολή κρατικής λογοκρισίας.
Και ο κ Μητσοτάκης ξέρει – μάλλον καλύτερα από όλους μας – ότι υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι (πια) για να υπονομεύσεις την ελευθερία και της ανεξαρτησία των Μέσων και να επιδιώξεις τον έλεγχο της Ενημέρωσης.
Σήμερα λοιπόν, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, μία καλή νομοθέτηση θα ήθελε να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα θέματα. Θα είχε συγκεκριμένες ρυθμίσεις, για να αποφύγει την επανάληψη όλων αυτών των προκλητικών πρακτικών στο μέλλον, από οποιαδήποτε κυβέρνηση.
Ούτως ή άλλως, αποδεκτή νομοθέτηση, ιδίως για την κρατική διαφήμιση, είναι μόνο αυτή που εξασφαλίζει διαφάνεια σε όλη τη διαδικασία, από τον προγραμματισμό μέχρι και την ολοκλήρωση της υλοποίησης.
Το παρόν νομοσχέδιο απέχει από κάθε τέτοια προσπάθεια. Και, προφανώς, απέχει συνειδητά. Όλα τα ενδεχόμενα πρέπει να παραμένουν ανοιχτά στο μέλλον και για την κομματική ιδιοτέλεια, αλλά και για την εξυπηρέτηση των συγκεκριμένων συμφερόντων, που έχουν μάθει να ευνοούνται.
Ας δούμε, λοιπόν, άμεσα, τα προεκλογικά δώρα της Κυβέρνησης προς αυτά τα συγκεκριμένα συμφέροντα, με αυτό το συγκεκριμένο νομοσχέδιο:
Με το άρθρο 32 προχωράτε σε νέα μείωση του ελάχιστου αριθμού του απασχολούμενου προσωπικού στους τηλεοπτικούς σταθμούς. Μια θεαματική κίνηση κυβερνητικής καλής θέλησης, κυρίως προς τους διαπλεκόμενους καναλάρχες. Όλοι μας – αλλά και εσείς – ξέρετε ότι αυτό σημαίνει νέο κύμα απολύσεων, αλλά και επιδείνωση της εργασιακής κατάστασης για όσους τυχερούς παραμείνουν.
Πιο πριν στο Άρθρο 31, εμπεδώνετε μόνιμο πλεονέκτημα των κεντρικών καναλαρχών απέναντι στα περιφερειακά κανάλια.
Επίσης, παρατείνετε για μετά τις εκλογές τα απαιτούμενα για τη διαδικασία του άρθρου 2 του ν. 4339/2015. Γνωρίζουμε ότι οι ελληνικές Κυβερνήσεις μπορούν να δίνουν εσαεί παρατάσεις σε τέτοια θέματα, για ευνόητους λόγους…
Ρωτήσαμε και στην Επιτροπή και θα περιμένουμε μέχρι το τέλος της συζήτησης είτε από την Κυβέρνηση είτε από την Συμπολίτευση μα απάντηση : Έχετε μία πραγματική εκτίμηση για το πόσο κοστίζει στον Ελληνικό λαό αυτή η προεκλογική παράταση ; Πείτε την και εδώ, στη Βουλή!
Στο Άρθρο 34 φέρνετε μία ακραία, απαράδεκτη, ρύθμιση : Δίνετε τη δυνατότητα παραχώρησης διαφημιστικού χρόνου και χώρου , με αντάλλαγμα οι καναλάρχες να αποκτούν μετοχές της εταιρείας του διαφημιζόμενου.
Σε μια αγορά που στεγνώνει από ρευστότητα και το χρήμα γίνεται όλο και ακριβότερο, θέλετε να ευνοήσετε προκλητικά τους ολιγάρχες καναλάρχες. Θα γίνονται μέτοχοι μόνο με “αέρα” (κατά το κοινώς λεγόμενο). Θεσμοθετείτε δηλ. στο χώρο του Τύπου μία νέα μέθοδο επενδυτών χωρίς επενδύσεις !
Και μόνο αυτά θα αρκούσαν για να καταλάβει ο καθένας ότι εδώ δεν έχουμε μια νομοθεσία με προσανατολισμό προς ένα θεσμικό καθεστώς ευνομίας.
Έχουμε ένα νόμο για την άσκηση βραχυπρόθεσμης κυβερνητικής πολιτικής, με ορίζοντα μόνο μέχρι τις επόμενες εκλογές, με επίκεντρο μόνο το συμφέρον του κυβερνώντος κόμματος και την ισχυρή διαπλοκή του.
Φαίνεται πως η ικανοποίηση και η ενθάρρυνση της απληστίας των μεγάλων συμφερόντων του χώρου, είναι το μόνο που έχει να προσφέρει η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη στον ελληνικό Τύπο.
Νομοσχέδιο μόνο με τις παραπάνω διατάξεις θα ήταν πολύ προκλητικό… Φέρνετε λοιπόν και το Ηλεκτρονικό Μητρώο, τόσο για τον έντυπο όσο και για τον ηλεκτρονικό Τύπο.
Για το Μητρώο, κατ’ αρχήν, κανείς δεν μπορεί να έχει αντίρρηση. Μία βασική παρατήρηση έχουμε να κάνουμε εδώ : Η χρησιμότητα και η χρήση του Μητρώων αυτών περιορίζεται στο ότι η καταχώρηση σε αυτά αποτελεί προϋπόθεση για την υποδοχή κρατικής διαφήμισης. Μη διανοηθεί κανείς να θεωρήσει ότι αυτό μπορεί στο μέλλον να επεκταθεί σε άλλα πεδία – και επ’ ουδενί βέβαια να συνδεθεί αυτή η καταχώρηση με τη νομιμότητα έκδοσης και κυκλοφορίας εντύπου ή ύπαρξης ιστοσελίδας….
Κάναμε και στην Επιτροπή συγκεκριμένες παρατηρήσεις για τα ζητήματα ως προς τις προϋποθέσεις καταχώρησης. Και μέχρι αυτή την ώρα έχουμε σοβαρές επιφυλάξεις ως προς την πληρότητα των προβλέψεων και ως προς το κατά πόσον αυτές ανταποκρίνονται στην πραγματική κατάσταση και τις ιδιαιτερότητες του Τύπου στην Ελλάδα.
Είναι πολύ σημαντικό το θέμα των προϋποθέσεων που τίθενται ως προς τον αριθμό των απασχολουμένων δημοσιογράφων και του λοιπού προσωπικού. Υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια άνισης και διακριτικής μεταχείρισης.
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση περιπτώσεων όπου σε οποιοδήποτε μέσο για κάποιο χρονικό διάστημα δεν υπηρετεί το προβλεπόμενο προσωπικό ή δεν τηρείται η πρόβλεψη της ανελλιπούς έκδοσης.
Επίσης, δεν αντιμετωπίζεται – και επομένως ευνοείται – το ενδεχόμενο «κυλιόμενων» απολύσεων, όπου θα μπορεί κάποια επιχείρηση, εκμεταλλευόμενη το χρονικό διάστημα των 45 ημερών για την επόμενη πρόσληψη, να λειτουργεί συστηματικά με μικρότερο αριθμό από τον προβλεπόμενο.
Και κάτι ακόμα : Γιατί δεν βάζετε ένα κριτήριο ελάχιστου ποσοστού μόνιμα απασχολουμένου προσωπικού ;
Πρόσφατα, στο τελευταίο νομοσχέδιο για τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα τέθηκε μια αντίστοιχη προϋπόθεση · αν και δεν είχε άρρηκτη νομική σύνδεση με το αντικείμενο της διάταξης, εξηγήθηκε από την κ. Μενδώνη ότι τίθεται σαν ένα πρόσθετο κίνητρο προς αυτήν την κατεύθυνση. Τώρα, που έχουμε ένα νομοσχέδιο ειδικά για τον Τύπο, γιατί παραλείπετε να θεσπίσετε κάτι ανάλογο ;
Στο άρθρο 10, για τις ιστοσελίδες, αναφέρεται η «αντικειμενική καταγραφή από ευρέως αποδεκτό φορέα σχετικά με την απήχηση και την επισκεψιμότητά της κατά τους τελευταίους δώδεκα (12) μήνες…» . Και η μεν επισκεψιμότητα είναι μετρήσιμο μέγεθος…. Πώς μετριέται, όμως – Πώς θα μετριέται η απήχηση ;
Ζητήσαμε γι’ αυτό διευκρινίσεις και τις αναγκαίες συμπληρώσεις, γιατί αλλιώς θα έχουμε νομοθέτηση της αυθαιρεσίας και της αδιαφάνειας.
Πεδίο ανεπίτρεπτης επιλεκτικής ή άνισης μεταχείρισης εισάγεται και στο άρθρο 20. Εκεί προβλέπεται η “δυνατότητα” διασταυρωτικών ελέγχων από τη Διεύθυνση Εποπτείας Μέσων Ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Αναρωτιόμαστε, Γιατί μόνο «δυνατότητα» ; Και με ποια κριτήρια θα γίνεται η επιλογή ;
Τουλάχιστον ατελές είναι και το σχήμα ελέγχου τήρησης της δεοντολογίας με την Επιτροπή του άρθρου 25. Εδώ έχουμε επιφυλάξεις και στον τρόπο συγκρότησής της. Ιδίως, είμαστε υποχρεωμένοι να αναφέρουμε ότι φαίνεται ακατανόητη αλλά και θεσμικά απαράδεκτη η συμμετοχή σε αυτό το δημόσιο ελεγκτικό όργανο ενός εκπροσώπου του Ιδρύματος Μπότση, και μάλιστα με την ιδιότητα του Προέδρου (!) Αν δεν μας απατά η μνήμη μας υπήρχαν και πρόσφατα βραβεύσεις του Ιδρύματος που προκάλεσαν το κοινό αίσθημα – για να μην πούμε ότι απείχαν και πολύ από τα πρότυπα δημοσιογραφικής δεοντολογίας – υπό κανονικά τουλάχιστον κριτήρια…
Πέρα από αυτό, πάντως, αν σκεφτούμε πόσα και τι είδους ιδρύματα έχουμε στην Ελλάδα, τρομάζουμε στη σκέψη ότι αυτά θα μετέχουν στη συγκρότηση δημοσίων οργάνων και μάλιστα, όπως εδώ, ελεγκτικών και με αποφασιστικές αρμοδιότητες.
Στο άρθρο 4, θεσπίζετε προϋποθέσεις για τον ιδιοκτήτη, τον εκδότη, τον διευθυντή και τον διευθυντή σύνταξης εφημερίδας ή του περιοδικού ή της ιστοσελίδας όπως και τον διαχειριστή της τελευταίας. Προβλέπεται να μην υπάρχει αμετάκλητη καταδίκη τους για συγκεκριμένα αδικήματα. Πέρα από τις διαφωνίες που μπορούν να υπάρχουν ως προς τα προβλεπόμενα αδικήματα : Απουσιάζει κάθε πρόβλεψη για τον αποκλεισμό της δυνατότητας χρήσης αχυρανθρώπων, για την καταστρατήγηση του νόμου.
Το ίδιο συμβαίνει και στο άλλο σημείο του νόμου, που θεσπίζετε προϋποθέσεις μόνο για τους μετόχους που έχουν ποσοστό πάνω από 10%.
Σημαντικό ζήτημα είναι και οι χρηματικές ροές στις συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Είναι και επικίνδυνο, αφού η πραγματικότητα έχει διαμορφώσει ένα “ολιγαρχικό τοπίο” στα χώρο της Ενημέρωσης.
Λίγοι ιδιοκτήτες και μεγαλο-ιδιοκτήτες, κατέχουν πολλά μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν όλα παράλληλα, αλλά και ταυτόχρονα με όλες τις άλλες επιχειρήσεις τους.
Ποιο θα είναι, λοιπόν, το σύστημα ελέγχου που θα εξασφαλίζει ότι τα χρήματα της κρατικής διαφήμισης δεν θα καταλήγουν στις όποιες άλλες δραστηριότητες αλλά θα αναλώνονται για την ανάπτυξη του Τύπου ; (αφού αυτός υποτίθεται ότι είναι ο σκοπός της νομοθεσίας)
Οι προβλεπόμενοι έλεγχοι ανήκουν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Εποπτείας Μέσων Ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Μιλάμε για μια υπηρεσία με προσωπικό λιγότερο από 10 άτομα ! Αυτό είναι πραγματικά εντυπωσιακό !
Στο άρθρο 36, για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, προβλέπεται η ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης μέχρι την 31η Μαρτίου, των καταστάσεων που θα φαίνονται όλα τα ποσά που διατέθηκαν στο προηγούμενο έτος για κάθε είδους συμβάσεις παροχής διαφημιστικών και συναφών υπηρεσιών και συμβάσεις μετάδοσης ή καταχώρησης. Μόνο τα ποσά! Χωρίς στοιχεία, ούτε για τα μέσα, ούτε για την υλοποίηση της μετάδοσης ούτε για τον προσδιορισμό των σταθμών που την υλοποίησαν.
Εν τω μεταξύ, αυτή η δημοσιοποίηση, γίνεται, όπως και με τη λίστα «Πέτσα», μόνο «κατόπιν εορτής», αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία, και απλώς καταγράφει τα πεπραγμένα του προηγούμενου έτους. Και όλα τα υπόλοιπα στη διαδικασία παραμένουν ως έχουν, όπως υλοποιήθηκαν και στη λίστα «Πέτσα». Χωρίς επί της ουσίας να αλλάζει τίποτα ως προς την ανέλεγκτη κατά βούληση διαχείριση, δηλαδή στην απόλυτη ευχέρεια αυθαιρεσίας.
Ακόμα και για τις απευθείας αναθέσεις , Δεν υπάρχει καμία απολύτως αναφορά, καμία ρύθμιση στο νομοσχέδιο. Προφανώς, η κυβέρνηση θεωρεί, ότι δεν υπάρχει ανάγκη νομοθετικών προβλέψεων γι’ αυτές και είναι πάλι προφανής ο λόγος. Θέλετε να συνεχίσετε τις πρακτικές για τις οποίες συγκεντρώνονται τόσο δίκαιες κατηγορίες από τόσο πολλές και διαφορετικές πλευρές.
Κύριε Υπουργέ,
«‘Ωδινεν όρος και έτεκε μύν».
Δημόσιος λόγος για διαφάνειες και δημοσιότητες κλπ. κλπ. Και το αποτέλεσμα : ένα νομοσχέδιο που απλώς καθιερώνει το Μητρώο και αυτό με τρόπο ατελή και προβληματικό.
Το μόνο που κάνει η Κυβέρνηση με αποφασιστικότητα και πληρότητα είναι οι διατάξεις της εύνοιας που αναφέραμε παραπάνω…
Έτσι, αυτό το νομοσχέδιο αποτυπώνει, πολύ χαρακτηριστικά, τη διπλή φύση της νομοθέτησης και της λειτουργίας του επιτελικού σας κράτους. Το δίπτυχο Ιδιοτέλεια και Ανεπάρκεια.
Είναι σαφές ότι επί της αρχής καταψηφίζουμε !
Ευχαριστώ!
Μόνη συζήτηση και ψήφιση επί της αρχής, των άρθρων και του συνόλου του σχεδίου νόμου: «Ενίσχυση δημοσιότητας και διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο - Σύσταση ηλεκτρονικών μητρώων έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου και λοιπές ρυθμίσεις αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης»
