Θα εκμεταλλευτούμε το χρόνο της παρούσας συνεδρίασης για να συμπληρώσουμε τις παρατηρήσεις μας, συνεχίζοντας τις προηγούμενες παρεμβάσεις μας.
Θα σταθούμε στο ζήτημα της λεγόμενης «Εξόρυξης» Κειμένων και Δεδομένων (άρθρα 8 και 9).
Εάν θεωρήσουμε ότι έχει επικρατήσει ο συγκεκριμένος όρος, πρόκειται για μνημείο βαρβαρότητας.
Είναι, οπωσδήποτε, άστοχη η παιδαριώδης αυτή απόδοση του αγγλικού mining. Δυστυχώς, όμως, φαίνεται να χρησιμοποιείται ήδη στη σχετική βιβλιογραφία.
Στην ελληνική γλώσσα θα ήταν ασφαλώς πιο δόκιμο να το ορίσουμε σαν «Ανάσυρση» Κειμένων και Δεδομένων. Αναρωτιέμαι, κ. Υπουργέ αν υπάρχουν περιθώρια διόρθωσης ή θα αφήσουμε να συμμετέχει και να συνεργεί και ο Έλληνας νομοθέτης σε αυτή τη βαρβαρότητα.
Ο όρος αποδίδει την κάθε αυτοματοποιημένη αναλυτική τεχνική για την ανάλυση ψηφιακών κειμένων και δεδομένων, με στόχο την παραγωγή πληροφοριών.
Η τεχνολογία αυτή βασίζεται στη συγκέντρωση και αποθήκευση τεράστιου όγκου δεδομένων (Big Data) της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας και λειτουργεί με βάση έναν εκάστοτε χρησιμοποιούμενο αλγόριθμο.
Η Οδηγία – και το παρόν νομοσχέδιο – δίνουν τη δυνατότητα, την ελευθερία, άσκησης αυτής της δραστηριότητας σε ερευνητικούς οργανισμούς και ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Με την αναγκαία, όμως, προϋπόθεση, ότι έχουν νόμιμη πρόσβαση στο αντίστοιχο υλικό, στο ψηφιακό πεδίο της ανάσυρσης (ή στο ορυχείο της εξόρυξης – αν προτιμάτε…).
Τα ερευνητικά ιδρύματα, με βάση τους ορισμούς, πρέπει να είναι μη κερδοσκοπικά ή – εάν είναι κερδοσκοπικά – να επανεπενδύουν όλα τα κέρδη τους στην έρευνα. Δεν μας τα λέει καλά εδώ ο ευρωπαίος νομοθέτης! Ούτε το νομοσχέδιο, που τον αντιγράφει.
Εάν ο οργανισμός επανεπενδύει όλα τα κέρδη του στην έρευνα επειδή αυτό προβλέπει το καταστατικό του (το λέω σχηματικά), τότε είναι και αυτός μη κερδοσκοπικός.
Εάν, όμως, το μέτρο της λεγόμενης επανεπένδυσης προκύπτει από κατασκευασμένα λογιστικά δεδομένα, τότε αποδίδουμε σε κερδοσκόπους ένα δικαίωμα που υποτίθεται ότι θεσμοθετείται μόνο για μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς – και μόνο γι’ αυτούς και αιτιολογείται και δικαιολογείται.
Στο άρθρο 10 έχουμε ένα ακόμα κρούσμα μεταφραστικής κακοτεχνίας.
Ορίζεται (παράγραφος 2) ότι «΅Επιτρέπονται χωρίς την άδεια του δημιουργού η αναπαραγωγή η παρουσίαση στο κοινό και η κατ’ αίτηση διάθεση στο κοινό, για την ψηφιακή χρήση μόνο χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία και τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό ίδρυμα… (κλπ)».
Η Οδηγία όμως, ασφαλώς και δεν περιορίζεται στο «παράδειγμα». Έτσι μεταφράζουμε το αγγλικό ‘illustration for teaching’ (ιλουστρέισιον φορ τήτσινγκ) ή το γερμανικό ‘veranshaoulicung’ (βεραν-σάουλι-τσουνγκ). Αυτά, όμως, κανονικά μεταφράζονται με τη λέξη “παρουσίαση” – και αυτό θέλει να πει η διάταξη: Δεν επιτρέπει τη χρήση μόνο για χάρη παραδείγματος.
Εδώ είναι χρήσιμο να εντοπίσουμε και κάτι ακόμα : Το δικαίωμα χρήσης προϋποθέτει (η πρώτη από τις τρεις προϋποθέσεις), η διδασκαλία να μην έχει εμπορικό σκοπό.
Μη εμπορικός σκοπός της διδασκαλίας σημαίνει ότι καλύπτονται από αυτή τη διάταξη μόνο δημόσια σχολεία και μη κερδοσκοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Επομένως, ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια, κολλέγια, ιδιωτικά ΚΕΚ, ΙΕΚ κλπ. δεν μπορούν να την επικαλεστούν και να την χρησιμοποιήσουν και θα πρέπει να εξασφαλίζουν άδειες εκμετάλλευσης για το περιεχόμενο που χρησιμοποιούν στις ψηφιακές και διασυνοριακές δραστηριότητές τους.
Ερχόμαστε στα θέματα της συλλογικής διαχείρισης.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, στις σημερινές συνθήκες, δεν θα είχε ουσιαστικό περιεχόμενο η Πνευματική ιδιοκτησία – και δεν θα ήταν δυνατή η προστασία της – χωρίς τους φορείς συλλογικής διαχείρισης.
Κανένα άθροισμα μεμονωμένων συμβάσεων χορήγησης άδειας εκμετάλλευσης δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες και στις συνθήκες διακίνησης και διάθεσης έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας στο κοινό.
Ένα ακόμα βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι και η συλλογική διαχείριση με διευρυμένη ισχύ · δηλαδή η πλασματική εκπροσώπηση από τον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης δημιουργών του αντικειμένου του, ακόμα και αν δεν είναι μέλη του. (Ακόμα δηλαδή και για αυτούς που δεν του έχουν αναθέσει συμβατικά τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους).
Όπως διατυπώνεται όμως, εδώ το άρθρο 14 δείχνει να παραβιάζει το συνταγματικό δικαίωμα στην ιδιοκτησία των δικαιούχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και το συνταγματικό δικαίωμα των ΑΟΔ στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
Η Αιτιολογική Σκέψη 45 της Οδηγίας ξεκαθαρίζει κάτι αυτονόητο : ότι τυχόν παραχώρηση από ΟΣΔ αδειών με διευρυμένη ισχύ αφορά μόνο δικαιούχους εκτός του συστήματος συλλογικής διαχείρισης, δηλαδή δικαιούχους που διαχειρίζονται τα δικαιώματά τους ατομικά.
Επομένως, έργα δικαιούχων που έχουν αναθέσει τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους σε ΑΟΔ, δηλαδή σε φορείς συλλογικής διαχείρισης σύμφωνα με την Οδηγία 2014/26, δεν επιτρέπεται να καταλαμβάνονται από την άδεια με διευρυμένη ισχύ.
Συνεπώς, για να μην υπάρξουν παρερμηνείες πρέπει να αναδιατυπωθεί η διάταξη, ώστε να είναι σαφές ότι ο οποιοσδήποτε μηχανισμός διευρυμένων συλλογικών αδειών υποχωρεί όταν υπάρχει διαχείριση δικαιωμάτων από ΑΟΔ με βάση συμβατική ανάθεση.
Θα επανέλθω στο άρθρο 18, για το οποίο μίλησα και προχθές. Έχουν κατατεθεί θετικές βελτιωτικές προτάσεις, από τους εκδότες, στις οποίες – αν καταλαβαίνουμε καλά – υπάρχει σύμφωνη γνώμη και της ΕΣΗΕΑ, τις οποίες θα πρέπει να δείτε με προσοχή.
Εμείς επισημαίνουμε και πάλι ότι πρέπει να υπάρξει μία προσθήκη στο κείμενο του άρθρου, για να μην υπάρχουν περιθώρια παρερμηνιεών ή καταχρηστικής εφαρμογής , που θα μπορεί να παρακάμπτει τη θεσπιζόμενη υποχρέωση.
Πρέπει να προβλέπεται, δηλαδή, ότι, ως προς την απόδοση του ποσοστού του συγκεκριμένου άρθρου στους δημιουργούς, δεν επιτρέπεται συμφωνία μεταξύ εκδότη και εργαζόμενου ότι μπορεί αυτό να ενσωματώνεται στον μισθό του μισθωτού – ή στη συμφωνούμενη αμοιβή των απασχολούμενου με οποιοδήποτε άλλο καθεστώς. Ούτε να συμψηφίζεται με αυτά.
Αλλιώς, θα κατοχυρώσουμε μόνο το συγγενικό δικαίωμα του εκδότη και θα μείνει μετέωρο και ανασφαλές το πρωτογενές δικαίωμα του δημιουργού, το οποίο κινδυνεύουμε να καταλήξει να ικανοποιείται μόνο εκουσίως και κατά βούληση.
Με αφορμή την προηγούμενη παρατήρησή μας, θα ήθελα να κάνω ειδική αναφορά στη θετική στάση της κυρίας Υπουργού, όσον αφορά την απόσυρση της παραγράφου 4 στο άρθρο 21 .
Πιστεύουμε ότι το ίδιο θα πρέπει, εν τέλει, να αποφασίσετε και για την παράγραφο 3, αφού – πολύ σωστά – είπατε ότι εξετάζετε σοβαρά αυτό το ενδεχόμενο.
Αντίστοιχα, πιστεύουμε ότι πρέπει να αντιμετωπισθεί, στο άρθρο 18, και το ζήτημα της δυνατότητας παραίτησης του δημιουργού από την αντίστοιχη αξίωση για “δέουσα και αναλογική αμοιβή”.
Για την εξασφάλιση της επίτευξης του ουσιαστικού σκοπού των σχετικών διατάξεων, θα πρέπει να προβλέπεται ότι είναι άκυρη οποιαδήποτε παραίτηση ή συμβατικός περιορισμός των δικαιωμάτων αυτών του δημιουργού και ότι την ακυρότητα θα μπορεί να επικαλεσθεί οποτεδήποτε ο δημιουργός – και μόνο αυτός.
Ανάλογη προσοχή και ανταπόκριση νομίζω ότι πρέπει να δείξετε και σε άλλες – καλοπροαίρετες – παρατηρήσεις που έγιναν από τα κόμματα αλλά και, ιδίως, από τους φορείς.
Και, ιδιαίτερα, επισημαίνουμε τις παρατηρήσεις σε σχέση με διαχείριση των δικαιωμάτων στα οπτικοακουστικά έργα, που έχουν κατατεθεί με διάφορα υπομνήματα φορέων προς την Επιτροπή.
Οι συγκεκριμένες Οδηγίες έχουν και θετική βάση στην κατεύθυνση της Προστασίας των Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας και των Συγγενικών δικαιωμάτων. Πολλές όμως διατάξεις – και στις Οδηγίες και στο παρόν νομοσχέδιο – αντιμετωπίζουν με αρνητικό ή ελλειμματικό ή και επικίνδυνο τρόπο, πολύ κρίσιμα ζητήματα.
Για το λόγο αυτό, επί της Αρχής, θα ψηφίσουμε “ΠΑΡΩΝ”.
Για την ψήφο μας επί των άρθρων Επιφυλασσόμαστε για την Ολομέλεια, ελπίζοντας ότι η τελική τους διαμόρφωση θα μας επιτρέψει θετική τοποθέτηση σε περισσότερα σημεία.
Σας Ευχαριστώ.
Διαρκής Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων
Συνέχιση της επεξεργασίας και εξέτασης του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Καθορισμός κανόνων σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που ισχύουν για ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων, με τη διατήρηση υψηλού επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων στην ψηφιακή ενιαία αγορά και με το δικαίωμα του δημοσίου δανεισμού και την αναπαραγωγή πρόσθετου αντιτύπου από μη κερδοσκοπικές βιβλιοθήκες ή αρχεία- Τροποποίηση ν. 2121/1993 και ν. 4481/2017 - Ενσωμάτωση των Οδηγιών (ΕΕ) 2019/789, (ΕΕ) 2019/790 και 2006/115/ΕΚ» (4η συνεδρίαση – β΄ ανάγνωση).
