Με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού, (ETIAS), θεσμοθετείται ένας νέος όρος εισόδου και διαμονής στον χώρο Σένγκεν, για υπηκόους τρίτων χωρών που δεν χρειάζονται βίζα.
Αυτός όμως ο νέος όρος, αυτή η “άδεια”, δεν είναι αρκετή για να εγγυηθεί την είσοδο και διαμονή όσων την κατέχουν, αφού ορίζεται ότι η τελική κρίση για την είσοδο – και επομένως και για την ακόλουθη διαμονή – ανήκει στους συνοριοφύλακες.
Στα σχετικά κείμενα, οι κίνδυνοι, από τους οποίους υποτίθεται ότι θα μας προστατεύσει το συγκεκριμένο σύστημα, περιγράφονται με τρόπο πολύ ζοφερό αλλά εντελώς ασαφή.
Χρησιμοποιούνται αόριστες διατυπώσεις, όπως «απειλές για την ασφάλεια» και «υψηλού κινδύνου επιδημίες». Αοριστίες πιθανόν και ηθελημένες. Μιλάμε για όρους ελαστικούς, που μπορούν να ερμηνευθούν κατά βούληση και, ανάλογα με τη συγκυρία, μπορούν να χωρέσουν πολλά – μα πάρα πολλά !
Το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να έλθουν στις χώρες μας, δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται να μένουν απροστάτευτοι από το πλέγμα του δικού μας νομικού πολιτισμού.
Ευτυχώς, μετά από αιώνες πάλης για το αυτονόητο, υποτίθεται ότι καταφέραμε να μην υπάρχουν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας. Και, προφανώς, δεν επιτρέπεται να γυρίσουμε σήμερα πίσω.
Στο σύστημα ‘ΕΤΙΑS’, θα συλλέγονται προσωπικά δεδομένα όλων αυτών των ανθρώπων, από όλες αυτές τις χώρες, που θέλουν να εισέλθουν στο χώρο της Συνθήκης του Σένγκεν.
Το είπαμε και στην 1η Συνεδρίαση : Εδώ υπάρχουν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και θεμελιωδών δικαιωμάτων, που σχετίζονται με τη συλλογή και επεξεργασία τους.
Θα υπάρχει, λοιπόν, ένα «μαύρο κουτί», όπου τα κράτη-μέλη και η Γιουροπόλ, θα μπορούν να τοποθετούν πληροφορίες για τους ανθρώπους αυτούς, αλλά και άλλα “τυχαία” στοιχεία.
Όπως, π.χ., μια διεύθυνση Άι-Πι (IP) , που οι χειριστές του συστήματος μπορεί να θεωρήσουν ότι σχετίζεται με οποιαδήποτε ύποπτη, εγκληματική ή τρομοκρατική δραστηριότητα.
Καθένα από αυτά τα “τυχαία” στοιχεία, ξεχωριστά, δεν μπορεί να ενεργοποιήσει «καμπανάκι ειδοποίησης». Όμως, θα συγκεντρώνονται στη βάση δεδομένων για να ληφθούν τελικά υπόψη και αυτά – πέρα από τα υπόλοιπα κριτήρια – στην κρίση επί των αιτήσεων.
Είναι γνωστό, τουλάχιστον στους νομικούς, ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει πολύ ενδιαφέρουσα νομολογία για την αποφυγή παρείσφρησης του “τυχαίου” στις κρίσεις της διοίκησης.
Πέρα από τα “τυχαία στοιχεία”, ανάμεσα στα υπόλοιπα, θα συλλέγονται και δεδομένα για το επίπεδο εκπαίδευσης.
Φαίνεται πραγματικά ακατανόητο, για ποιους λόγους θα πρέπει να γνωρίζουν οι συνοριοφύλακες το επίπεδο εκπαίδευσης των προσώπων που έχουν απέναντί τους, για να αποφασίσουν ως προς την είσοδο και διαμονή τους στο χώρο Σένγκεν. Μπορεί να είναι ένα ιδιότυπο ρατσιστικό κριτήριο – αλλά πάντως είναι με βεβαιότητα και ανασφαλές και άχρηστο.
Όλα τα σχετικά δεδομένα θα προέρχονται από το Σύστημα Εισόδου Εξόδου ή/και άλλες βάσεις δεδομένων της ΕΕ ή των εθνικών δεδομένων. >
Και όλα αυτά θα συγκροτούν έναν αλγόριθμο, που θα επιτρέπει, κατά περίπτωση, την αποτύπωση ενός προφίλ, που θα “βοηθήσει” – υποτίθεται – το Σύστημα και τους συνοριοφύλακες για την αξιολόγηση των «κινδύνων παράτυπης μετανάστευσης».
Σε αυτόν τον αλγόριθμο, πέρα από το επίπεδο εκπαίδευσης, θα συμπεριληφθεί το είδος του επαγγέλματος, το φύλο, η ηλικία και η εθνικότητα.
Υπάρχει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που αναφέρθηκε και στα έγγραφα για τη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο :
Τα επίπεδα των τυχόν “υψηλών ποσοστών” θα καθοριστούν αργότερα, στην πορεία…. Παράδειγμα :
Αν υποθέσουμε ότι υπερβαίνουν τη διαμονή τους στην ΕΕ άτομα με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά : γυναίκες / μεσαίας και ανώτερης εκπαίδευσης / χωρίς τρέχουσα απασχόληση / μεταξύ 25 και 35 ετών / από ένα συγκεκριμένο κράτος.
Εάν προσέλθει για έλεγχο στο σύστημα επόμενο άτομο, που τυχαίνει να εμπίπτει στα παραπάνω χαρακτηριστικά, στο “δίχτυ” δηλ. του αλγορίθμου, τότε θα ενεργοποιηθεί μια μη αυτόματη αξιολόγηση. Θα χτυπήσει δηλαδή, το “καμπανάκι”.
Στη συνέχεια, κάποιος συνοριοφύλακας θα πρέπει να λάβει την απόφαση – και την ευθύνη – να αξιολογήσει τον κίνδυνο, με τρεις εναλλακτικές : ή να κρίνει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος ή να ζητήσει συμπληρωματικές πληροφορίες ή απορρίψει επί τόπου την αίτηση.
Με βάση την εμπειρία μας, ο καθένας, και αν βγάλουμε -όλοι- τις παρωπίδες, τι είναι το πιο πιθανό να συμβεί τελικά ;
Για την δήθεν προστασία από την τρομοκρατία, θέλω πραγματικά να θέσω ένα ερώτημα :
Οι πολίτες, ας πούμε, της Ουκρανίας, εμπίπτουν στο συγκεκριμένο σύστημα. Για την άδεια εισόδου και διαμονής, προβλέπεται ότι θα λαμβάνονται υπόψη και καταδίκες τους για τρομοκρατία, σε βάθος 20ετίας.
Δε χρειάζεται να πάμε τόσο πίσω… Ποια ασφάλεια δικαίου και κρίσης υπήρχε στην Ουκρανία, από το 2014 και μετά, απέναντι στους Ρωσόφωνους πολίτες της και με ποια κριτήρια υπήρχαν οι καταδίκες τους για “τρομοκρατία” ;
Και όμως : Οι άνθρωποι αυτοί, προφανώς, δεν θα πάρουν ποτέ άδεια, με βάση αυτό το σύστημα εισόδου στο χώρο Σένγκεν που πάμε να νομοθετήσουμε σήμερα.
Και κάτι ακόμα : Είναι προβληματική η συμμετοχή της Γιούροπολ στο σύστημα. Μας προβληματίζει ιδίως λόγω των πιθανών συμφωνιών της με χώρες με ανασφαλή κριτήρια και επικίνδυνα χαρακτηριστικά, όπως, ενδεικτικά, το Ισραήλ ή η Ουκρανία.
Επίσης μας προβληματίζει και κάτι ακόμα :
Αρχικά προβλεπόταν ένα «Συμβούλιο Δεοντολογίας», που θα παρακολουθούσε όλα τα στοιχεία σε σχέση με την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και τις πιθανές αντίστοιχες συνέπειες στα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων αυτών.
Τελικά όμως, η ΕΕ επέλεξε, απλά και μόνο, τη δημιουργία μιας δομής με το όνομα «Επιτροπή Καθοδήγησης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ETIAS», η οποία έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο και δεν έχει δικαίωμα παρακολούθησης ή ελέγχου. Δηλαδή μια ανίσχυρη παραπληρωματική δομή – ας μου επιτραπεί η έκφραση – ένα “αδειανό πουκάμισο”.
Πρέπει να πω ότι για όλα αυτά τα θέματα, που ανέφερα μέχρι τώρα, η σχετική συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο δεν έγινε με τις απαιτούμενες για ένα τόσο κρίσιμο θέμα συνθήκες διαφάνειας και πληρότητας.
Ερχόμαστε, τώρα, στο επιβαλλόμενο τέλος. Σωστά χαρακτηρίστηκε σαν η επιβολή μιας “βίζας χαμηλού κόστους”, για τους πολίτες εκείνων των χωρών που δεν προβλέπεται η έκδοση βίζας.
Όσον αφορά, δε, τις προϋποθέσεις απαλλαγής από το τέλος, και πάλι υπάρχει πρόβλημα στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, που μπορεί να είναι και ευαίσθητα.
Π.χ. : Η απασχόληση σε ορισμένες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις μπορεί να συνδέεται – ή και να βασίζεται ακόμα – σε προσωπικές πολιτικές θέσεις αλλά και γενικά, σε φιλοσοφικές ή κοινωνικές απόψεις. Αυτές όμως αποτελούν ιδιαίτερα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, που, αναμφίβολα, έχουμε την υποχρέωση να προστατεύουμε.
Χθες είχαμε την ακρόαση των φορέων, όπου ακούσαμε με προσοχή όσα μας εξέθεσαν από τη σκοπιά των εργαζομένων του Υπουργείου. Θα τα πούμε αυτά και στη συζήτηση στην Ολομέλεια…
Σήμερα, όμως, έχω την ευκαιρία να μιλήσω για ένα ειδικό θέμα :
Υπάρχει μία μικρή ομάδα εργαζομένων στο Υπουργείο, η οποία – ακριβώς λόγω αριθμού – δεν έχει δυνατότητα εκπροσώπησης και έκφρασης.
Έχω ξανα-αναφερθεί, στην Επιτροπή μας , στους οκτώ (8) αποφοίτους της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, πρώην υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, που έχουν τοποθετηθεί στη Β' Γενική Διεύθυνση Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Υπουργείου και εντάσσονται στον κλάδο Διοικητικού Οικονομικού και στο Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό.
Σε αντίθεση με όλους τους άλλους κλάδους του Υπουργείου, γι’ αυτούς τους – υψηλών προσόντων – υπαλλήλους δεν υπάρχει ούτε περιγραφή καθηκόντων, ούτε δικαίωμα προαγωγής, ούτε και θέσεις στις αρχές εξωτερικού.
Βέβαια, ο Οργανισμός του ΥΠΕΞ προβλέπει, θεωρητικά, ότι δικαιούνται να αναλάβουν θέσεις ευθύνης και να υπηρετήσουν σε αρχές εξωτερικού. Αλλά αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη, επειδή στην ιεραρχία του Υπουργείου, ο κλάδος αυτός είναι υφιστάμενος των υπολοίπων
Όσο έχουν έτσι τα πράγματα, αυτοί –πρακτικά- δεν μπορούν να αναλάβουν θέσεις ευθύνης εκτός, βέβαια, αν εξαφανιστούν οι Εμπορικοί Ακόλουθοι, που αποτελούν και τον κυρίαρχο κλάδο στην οικεία Γενική Διεύθυνση.
Ο Οργανισμός αναφέρει μεν ότι μπορούν να υπηρετούν σε Αρχές Εξωτερικού, με καθήκοντα ανάλογα αυτών που εκτελούν στην Κεντρική Υπηρεσία. Αλλά δεν υπάρχει καμιά περιγραφή καθηκόντων για τον συγκεκριμένο κλάδο, παρά μόνο ότι, ασχολούνται με τα καθήκοντα της Β΄ Γενικής Διεύθυνσης. Αυτό, στην ουσία, δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.
Επίσης, για αυτούς τους υπαλλήλους, δεν έχουν ανοίξει θέσεις στις Μόνιμες Αντιπροσωπείες. Παλιότερα, όμως, μπορούσαν να υπηρετήσουν σε αυτές, ακριβώς γιατί οι αρμοδιότητες των συγκεκριμένων μονάδων είναι σχετικές με τα γνωστικά τους αντικείμενα.
Δεν συμπεριλαμβάνονται ούτε στα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, αφού δεν υπάρχει γι’ αυτούς περιγραφή καθηκόντων και, επομένως, δεν είναι σαφής ο ρόλος τους στο Υπουργείο.
Σε πλήρη αμφιβολία και ασάφεια κινείται και το θέμα της αξιολόγησής τους. Σημειώνω ότι και στο παρόν νομοσχέδιο, καταρτίζονται ειδικά κριτήρια ανά κλάδο, που αντιστοιχούν στην περιγραφή των καθηκόντων. Όμως, ο κλάδος αυτός, μάλλον επειδή δεν έχει συνδικαλιστική εκπροσώπηση, γίνεται αόρατος σε σχέση με τις διαδικασίες του προτεινόμενου άρθρου 17.
Έτσι, αυτοί οι υπάλληλοι, παρότι έχουν υψηλά προσόντα, δεν έχουν ούτε κανονικότητα στην υπηρεσία τους ούτε προοπτική σταδιοδρομίας.
Φαίνεται ότι, επειδή είναι λίγοι, αποτελούν εντελώς αμελητέα κατηγορία.
Παρακαλούμε πραγματικά κ. Υπουργέ – κάνουμε έκκληση – και να τους ακούσετε και να προχωρήσετε στις εύλογες και αναγκαίες ρυθμίσεις για να μπει ένα τέλος σε αυτό το καθεστώς υπηρεσιακού αδιεξόδου που έχει επιβληθεί στη συγκεκριμένη κατηγορία υπαλλήλων.
Έχουν υψηλά προσόντα, θα αποκτήσουν και πρόσθετο κίνητρο. Μόνο κέρδος θα έχει το Υπουργείο !
Σας ευχαριστώ!
Συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων, την Παρασκευή, 25 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 10.00΄,
Αίθουσα Γερουσίας
Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου
του Υπουργείου Εξωτερικών
«Οργάνωση και λειτουργία Εθνικής Μονάδας ETIAS και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Εξωτερικών».
