Σαν “μωρά και ανίδεη παρθένος”, η Κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη έρχεται σήμερα να τροποποιήσει, λέει, το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στην άρση του απορρήτου, τις παρακολουθήσεις, υποκλοπές κλπ.
Δεν πρόκειται για ένα θέμα που το ανέσυρε με δική της πρωτοβουλία. Έχει πλήρη συναίσθηση ότι έχει διασυρθεί στην ελληνική κοινωνία, λόγω της ίδιας της δικής της πρακτικής.
Ο πραγματικός σκοπός του νομοσχεδίου δεν είναι η επίλυση κανενός προβλήματος…. Είναι μόνο η επικοινωνιακή διαχείριση του σκανδάλου, που βαραίνει τις πλάτες του ίδιου του Πρωθυπουργού.
Αλλά όχι μόνο αυτού : με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα και στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες – συμπεριλαμβανομένων των Επιτροπών – εκτεθειμένη είναι πλέον και όλη η Κυβέρνηση αλλά και σύσσωμη η , συντεταγμένη στην υπακοή και τη συγκάλυψη, κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του κυβερνητικού κόμματος.
Επόμενο, λοιπόν είναι, να μην έχουμε μπροστά μας ένα κανονικό νομοθετικό κείμενο. Έχουμε μια εσπευσμένη, μια βεβιασμένη κατασκευή, χωρίς ουσιαστικό προσανατολισμό, διάφορα “μπαλώματα” εκ των ενόντων, ατάκτως εριμμένα… >
Περιλαμβάνει ακόμα και διατάξεις άλλοτε αλληλοεπικαλυπτόμενες και άλλοτε αλληλοσυγκρουόμενες.
Ένα νομοτεχνικά ατελές και διάτρητο σχέδιο, με σκόπιμες γκρίζες ζώνες, με ηθελημένη ασάφεια ως προς την προστασία των δικαιωμάτων αλλά και για την εξασφάλιση ελευθερίας κινήσεων των κρατικών μηχανισμών – για να μην πω και των παρακρατικών…
Τα κακόβουλα λογισμικά, όπως το Pegasus και το Predator, απέκτησαν μεγάλη φήμη τα τελευταία χρόνια. Κυρίως, επειδή αποκαλύφθηκε ότι χρησιμοποιούνταν από κυβερνήσεις και πολιτικούς εναντίον πολιτικών αντιπάλων, δημοσιογράφων κλπ.
Με αυτά τα λογισμικά παρακολουθούνται οι κλήσεις, τα μηνύματα, και οι αναφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των χρηστών.
Η ιδιωτική αγορά της τεχνολογίας των παρακολουθήσεων βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών της Βουλγαρίας επεσήμανε σε συνέδριο ότι τα ετήσια έσοδα αυτής της βιομηχανίας υπολογίζονται σε 12 δισεκατομμύρια δολάρια (!) Αυτό το καταθέτω σαν αξιόπιστο στοιχείο.
Είπε, μάλιστα, ότι από το 2012 έως τώρα, 74 (!) χώρες έχουν αγοράσει τέτοιες τεχνολογίες.
Επίσης, είναι γνωστό ότι οι περισσότερες και πιο σημαντικές από αυτές της εταιρείες εδρεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ευρώπη και στο Ισραήλ.
Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 14 κράτη μέλη της ΕΕ είχαν αποκτήσει νόμιμα τέτοια λογισμικά, αλλά είναι πολύ πιθανό να το χρησιμοποιούν και άλλα.
Δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι, ενώ αυτές οι παρακολουθήσεις γίνονται εδώ και πολλά χρόνια, η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ασχοληθεί καθόλου με το θέμα. Μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασχολήθηκε και ενεργοποιήθηκε.
Δεν φαντάζομαι κανείς να αμφιβάλλει ότι οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών, που έχουν τον κύριο και τον τελικό λόγο στην ενωσιακή νομοθετική διαδικασία, δεν επιθυμούν έλεγχο ή εποπτεία σε αυτόν τον τομέα.
Προφανώς θέλουν να έχουν απόλυτη ελευθερία χειρισμών και ευχέρεια να μη λογοδοτούν για αυτούς.
Αυτά εξάλλου επιβεβαιώνονται και από το παράδειγμα της Κυβέρνησης Μητσοτάκη στην Ελλάδα :
Με τις ενέργειές της για την υπαγωγή της ΕΥΠ στον Πρωθυπουργό,
με τις σκανδαλώδεις ρυθμίσεις για τον επικεφαλής της Υπηρεσίας, και για τη σύσταση της ΕΥΠ μέσα στην ΕΥΠ,
αλλά και με τη στάση συσκότισης που επέβαλε στην Ειδική Ερευνητική Επιτροπή για τις παρακολουθήσεις, όπως και στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας.
Πιστή στην αντιδημοκρατική της γραμμή η Κυβέρνηση Μητσοτάκη καταθέτει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για να επισφραγίσει την αποφασιστική της πορεία προς τον καθεστωτισμό.
Στα λόγια μπορεί να ευαγγελίζεται το καινούργιο, όμως η αντίληψή της για την έννοια του κράτους είναι ακραία αναχρονιστική.
Θα συμφωνήσω ότι δεν είναι ίσως εύκολο να αποτινάξει τα γονιδιακά της χαρακτηριστικά. Ούτε να ξεφύγει από το μαύρο παρελθόν αυτής της χώρας, όσο μπόρεσε αυτή η παράταξη να το καθορίσει.
Δεν μπορώ να μην υπογραμμίσω ότι :
Για ένα τόσο σοβαρό θέμα και μετά από τόσο θόρυβο και αναταραχή, το λογικό θα ήταν να έχει προηγηθεί, έστω, κάποια απόπειρα συνεννόησης με την αντιπολίτευση, με τα άλλα κόμματα. Αυτά είναι ψιλά γράμματα, βέβαια, για την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Εδώ κατά τη Νομοπαρασκευαστική Διαδικασία δεν ενημέρωσε ούτε τη θεσμικά αρμόδια Ανεξάρτητη Αρχή την ΑΑΔΕ, πριν καταθέσει το νομοσχέδιο.
Σήμερα λοιπόν : Το νομοσχέδιο επιμένει να αγνοεί βασικά ζητήματα που έθεσαν ως καίρια οι Ανεξάρτητες Αρχές, όπως η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων κ.α.
Περιττό να πούμε ότι η ΕΥΠ παραμένει ‘κράτος εν κράτει΄ και εκτός κάθε δημοκρατικού και κοινοβουλευτικού ελέγχου. Απουσιάζει , εξάλλου, και κάθε πρόβλεψη για έλεγχο της ΕΥΠ από κάποια Ανεξάρτητη Αρχή ή την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας.
Από την άλλη, μόνο ο Διοικητής της ΕΥΠ – αυτοπροσώπως και μόνο αυτός – θα αποφασίζει ποιο λογισμικό θα χαρακτηρίζεται κακόβουλο, για να υπαχθεί σαν τέτοιο στις ρυθμίσεις του νόμου ! Γι’ αυτό μίλησα πριν για “γονίδια” και “μαύρο παρελθόν”.
Άλλο χαρακτηριστικό σημείο : Μετά από όλα όσα έγιναν τελευταία, το λογικό θα ήταν ο νομοθέτης να υποστηρίξει το δικαίωμα ενημέρωσης του θιγόμενου πολίτη. Και όμως, το ακριβώς αντίθετο θέλει να κάνει αυτό το νομοσχέδιο… Μετά από τρία χρόνια και αν… υπό προϋποθέσεις, και με πολλά “Aν”.
Εάν το νομοσχέδιο θα ήθελε να επιλύσει προβλήματα, με βάση την πρόσφατη εμπειρία, το πρώτο που θα έπρεπε να περιέχει θα ήταν μία διάταξη, κατ’ αναλογία του άρθρου 187 Ποινικού Κώδικα για την εγκληματική οργάνωση · μία διάταξη για την επιβαλλόμενη ποινική μεταχείριση ενός ειδικού τύπου οργάνωσης, της παρακρατικής οργάνωσης : αυτής που αναπτύσσει παράνομη δραστηριότητα, εκμεταλλευόμενη πιθανόν και την επαφή της με δημόσιες αρχές και υπηρεσίες, και με αντιποίηση – ή μη προβλεπόμενη και ανέλεγκτη επέκταση – δημόσιων λειτουργιών.
Δεν χρειάζεται να ψάξει κανείς… Προφανώς και δεν υπάρχει τέτοια διάταξη στο νομοσχέδιο.
Ποια άλλα προβλήματα είναι εκείνα που αναδείχθηκαν όλο αυτόν τον καιρό που θα έπρεπε να αντιμετωπισθούν ;
1). ο υπερβολικός αριθμός παρακολουθήσεων για λόγους δήθεν εθνικής ασφάλειας από την ΕΥΠ - και όχι μόνο από την παρούσα κυβέρνηση,
2). η παρακολούθηση κυρίως πολιτικών και δημοσιογράφων, δηλαδή προσώπων που σχετίζονται με την άσκηση της εξουσίας και με τον έλεγχο της εξουσίας,
3). ο συντονισμός ανάμεσα στις παρακολουθήσεις της ΕΥΠ και σε εκείνες μέσω παράνομου λογισμικού,
4). η προσχηματική και δημοκρατικά απαράδεκτη επίκληση του απορρήτου στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας και στην Ειδική Εξεταστική Επιτροπή,
5). η εσπευσμένη και αυθαίρετη καταστροφή των αρχείων για την εξαφάνιση των στοιχείων και αποδείξεων της παρανομίας αλλά και τη μη κατάθεσή τους στη Δικαιοσύνη και στη Βουλή.
6). η επιμονή του κ. Πρωθυπουργού – αλλά και αρμοδίων κατά περίπτωση Υπουργών για τη μη έγκριση άρσης του απορρήτου και του καθήκοντος εχεμυθείας , σε συνδυασμό και με την αντίστοιχη άρνηση της αρμοδίας Εισαγγελέως, η οποία έθεσε ευθαρσώς τον εαυτό της πάνω από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
7). η εξασφάλιση του δικαιώματος ενημέρωσης των παρακολουθουμένων – και για το γεγονός της παρακολούθησης και για τους λόγους βάσει της οποίας υλοποιήθηκε αυτή.
Αυτά είναι τα κύρια ζητήματα που θα έπρεπε να αντιμετωπίζει το σημερινό νομοσχέδιο.
Ορισμένα από αυτά δεν τα αγγίζει καθόλου. Στα υπόλοιπα, θα αναφερθούμε – και θα δούμε τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζει.
Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα βασικά θέματα :
Στο άρθρο 3 τίθενται οι ορισμοί για τους “λόγους εθνικής ασφάλειας” και τα “Πολιτικά πρόσωπα”.
Στους λόγους της Εθνικής Ασφάλειας, αναφέρονται η εθνική άμυνα, η εξωτερική πολιτική, η ενεργειακή ασφάλεια και η κυβερνοασφάλεια.
Δεν υπάρχει, βέβαια η λαϊκή κυριαρχία, η προστασία των δημοκρατικών θεσμών. Δεν υπάρχει καν η Εθνική Ακεραιότητα.
Και αφού δεν υπάρχει στον ορισμό η λαϊκή κυριαρχία, η προστασία των δημοκρατικών θεσμών, τότε γιατί -άραγε- υπάρχει ανάγκη προστασίας των πολιτικών προσώπων, που ορίζονται στην επόμενη παράγραφο ;
Μία παρατήρηση, πριν προχωρήσω : Με αυτόν τον ορισμό για την εθνική ασφάλεια, από όσα γνωρίζουμε τουλάχιστον , η παρακολούθηση Κουκάκη είναι παράνομη. >
Δεν προέκυψε, τουλάχιστον, από κανένα στοιχείο ότι υπήρξαν γι’ αυτήν “λόγοι που συνάπτονται με την προστασία των βασικών λειτουργιών του κράτους και των θεμελιωδών συμφερόντων των Ελλήνων πολιτών, όπως, ιδίως, λόγοι σχετικοί με την εθνική άμυνα, την εξωτερική πολιτική, την ενεργειακή ασφάλεια και την κυβερνοασφάλεια”.
Ως προς τον ορισμό των Πολιτικών προσώπων, που θα αντιμετωπιστούν στο περιεχόμενο του νομοσχεδίου σαν άξια ιδιαίτερης προστασίας και μεταχείρισης :
Εδώ, κατ’ αρχή, δεν υπάρχει αντίστοιχη συμπερίληψη και για τους πολιτικούς θεσμούς. Τα πολιτικά κόμματα, π.χ., (τα κοινοβουλευτικά κόμματα), τίθενται σε υποδεέστερη θέση από τα πολιτικά πρόσωπα ! Θα είχε ενδιαφέρον να ακούσουμε μια λογική εξήγηση για αυτό το κενό στη νομοθέτηση. Προφανώς, θέλετε εδώ να πείτε ότι είναι αδιάφορη για τον Έλληνα Νομοθέτη η επί σειρά ετών παρακολούθηση των τηλεφωνικών επικοινωνιών σε βάρος των γραφείων του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.
Επίσης εάν για τα πολιτικά πρόσωπα υπάρχει ανάγκη ειδικών προβλέψεων, μπορεί κάποιος να μας εξηγήσει γιατί δεν υπάρχουν αντίστοιχα, για τους επικεφαλής των Ανεξάρτητων Αρχών ή για τους Προέδρους των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας ;
Πάμε στα επόμενα βασικά ζητήματα :
Στο άρθρο 4 υπάρχουν οι βασικές ρυθμίσεις για την “Άρση του απορρήτου των επικοινωνιών για λόγους εθνικής ασφάλειας”.
Αντίστοιχα , στο άρθρο 6 , εκείνες για την “Άρση του απορρήτου των επικοινωνιών για τη διακρίβωση εγκλημάτων”.
Στο άρθρο 6, λοιπόν, περιλαμβάνονται μία σειρά από αδικήματα και ιδίως αναφέρομαι σε αυτά που περιλαμβάνονται στην παρ. 1 αλλά και στα πλημμελήματα της παρ. 2 , ιδίως στο στοιχείο α.
Η εθνική ασφάλεια αποτελεί, αναμφισβήτητα, υψηλότατο έννομο αγαθό, άξιο της πιο αυστηρής προστασίας. Η αυτοπροστασία του Κράτους είναι και θεμελιώδης συνταγματική επιταγή.
Αυτό όμως, δεν μπορεί να σημαίνει αόριστες προβλέψεις, με ανέλεγκτα περιθώρια καταχρήσεων. Εξάλλου, υπάρχουν και οι αναγκαίες συγκεκριμένες νομοθετικές διατάξεις. >
Για παράδειγμα : Ένα από τα πιο σημαντικά τμήματα του Ποινικού Κώδικα, ίσως το πιο σημαντικό, είναι τα άρθρα 134 έως 200. Αυτά στοιχειοθετούν συγκεκριμένα τα αντίστοιχα ποινικά αδικήματα.
Όλα αυτά τα κεφάλαια του βασικού ποινικού νόμου, έχουν θεσπιστεί, με τους αντίστοιχους τίτλους, για την προστασία, ακριβώς της εθνικής ασφάλειας, στις διάφορες εκφάνσεις της : Προσβολές της διεθνούς υπόστασης της χώρας, προσβολές της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, προσβολές διεθνούς ειρήνης της χώρας, προσβολές αμυντικής ικανότητας της χώρας, προσβολές κρατικών απορρήτων, εγκλήματα κατά των πολιτικών και πολιτειακών οργάνων, εγκλήματα κατά του εκλογικού σώματος, προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας, εγκλήματα κατά της δημόσιας τάξης κλπ..
Και εδώ ερχόμαστε στο κρίσιμο και αμείλικτο ερώτημα:
Όλα τα σχετικά αδικήματα, όλα αυτά τα εγκλήματα, περιλαμβάνονται στο άρθρο 6 του νομοσχεδίου.
Θα ήθελα είτε ο κ. Υπουργός είτε οποιοσδήποτε συνάδελφος από την συμπολίτευση, που έχει την πρόθεση να υπερψηφίσει τις διατάξεις αυτές, να μας εξηγήσει το εξής : Ποια συμπεριφορά, ποιες πράξεις, οποιουδήποτε , που θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια, δεν καλύπτονται από το περιεχόμενο του άρθρου 6.
Εμείς θα έχουμε την υπομονή και θα περιμένουμε μία απάντηση μέχρι το τέλος της διαδικασίας. Μέχρι το τέλος της συζήτησης του νομοσχεδίου και στην Ολομέλεια…
Τελικά : Ποια μπορεί να είναι η προσωπική δραστηριότητα οποιουδήποτε, η οποία ναι μεν στρέφεται κατά της εθνικής ασφάλειας αλλά δεν μπορεί να ενταχθεί στη στοιχειοθέτηση κάποιου από όλα αυτά τα ποινικά αδικήματα; Ανάμεσα σε αυτά είναι, λ.χ., η εσχάτη προδοσία, η κατασκοπεία, η υπηρεσία στον εχθρό, η υποστήριξη πολεμικής δύναμης του εχθρού, η παραβίαση μυστικών της πολιτείας, η τρομοκρατία κλπ. κλπ..
Ο Έλληνας νομοθέτης, και συγκριτικά με τα διεθνή αντίστοιχα δεδομένα, αποδεικνύεται πραγματικά επιμελής στην εξαντλητική αντιμετώπιση των αντίστοιχων αδικημάτων.
Τελικά : Μπορεί να υπάρχει κάποιος που πρέπει να παρακολουθείται, επειδή πλήττει ή θέτει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια αλλά καταφέρνει να το κάνει αυτό χωρίς να παρανομεί ;
Επομένως, λοιπόν, ποιο σκοπό, εντέλει, εξυπηρετούν οι ειδικές διατάξεις που επικαλούνται την προστασία της εθνικής ασφάλειας – και μάλιστα απέναντι σε Έλληνες πολίτες ;
Για τις ειδικότερες διατάξεις θα μιλήσουμε στην επόμενη συνεδρίαση…
Επί της Αρχής προφανώς καταψηφίζουμε.
Ευχαριστώ.
Πέμπτη, 1 Δεκεμβρίου 2022 και ώρα 16.00΄, στην Αίθουσα Γερουσίας. Θέμα ημερήσιας διάταξης Επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Διαδικασία άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών, κυβερνοασφάλεια και προστασία προσωπικών δεδομένων πολιτών».
