Σας ευχαριστώ κύριε Πρόεδρε!
Στο άρθρο 1, διαβάζουμε ότι «σκοπός του παρόντος Μέρους είναι ο εξορθολογισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων διακυβέρνησης». Ως εδώ δεν μπορεί να υπάρχει διαφωνία… Συνεχίζει όμως λέγοντας «προς ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της κυβερνησιμότητας στον δημόσιο τομέα».
Τι εννοεί -άραγε- ο νομοθετικός ποιητής, με τη διατύπωση “αποτελεσματικότητα της κυβερνησιμότητας”; (Για την κυβερνησιμότητα θα μιλήσουμε αμέσως μετά).
Ο όρος ‘αποτελεσματικότητα’ αναφέρεται εδώ μάλλον με την τρέχουσα χρήση του στην ΕΕ, που παραπέμπει στην ‘αποτελεσματικότητα της αγοράς’. Είναι τα γνωστά παρωχημένα μοντέλα που δημιουργήθηκαν μέσα στο πλαίσιο του λεγόμενου ‘νέου δημόσιου μάνατζμεντ’.
Σαν πρωταρχικός στόχος αυτής της παρωχημένης προσέγγισης παρουσιάζεται η αντιγραφή μεθόδων μάνατζμεντ από τον ιδιωτικό τομέα, η οποία δήθεν θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του δημόσιου τομέα. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό σημαίνει διάχυση των αποφάσεων σε κέντρα όπου τον κυρίαρχο ρόλο παίζουν όχι κρατικοί ή κοινωνικοί θεσμοί αλλά εκείνοι της αγοράς.
Εδώ και τρεις δεκαετίας ακολουθείται με εμμονή αυτή η προσέγγιση με τον δήθεν εκσυγχρονισμό και τις δήθεν αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση των ολιγαρχικών μοντέλων και στην πολιτεία και στην οικονομία, με την κοινωνία να εξωθείται στο περιθώριο.
Έτσι, υπονομεύονται στην πράξη οι έννοιες του δημοσίου αγαθού και της δημόσιας περιουσίας, αφαιρούνται από το κράτος περιουσιακά στοιχεία και επιφορτίζεται ο αντίστοιχος ιδιωτικός τομέας με κρατική εξουσία, ενώ ο πολίτης μετατρέπεται σε απλό πελάτη.
Όμως, αυτά θα τα δούμε πιο συγκεκριμένα και στη συνέχεια της εξέτασης αυτού του νομοσχεδίου.
Στο άρθρο 2 υιοθετείται ο προβληματικός όρος «υπόδειγμα κυβερνησιμότητας».
Όμως, στα ελληνικά, Κυβερνήσιμος, δεν είναι αυτός που μπορεί να κυβερνήσει, αλλά αυτός που μπορεί να κυβερνηθεί ! Προφανώς πάλι χαθήκαμε στη μετάφραση, προσπαθώντας να αντιγράψουμε ξένα πρότυπα, δηλώντας εξαρχής αδυναμία να διαμορφώσουμε ένα δικό μας κατάλληλο πλαίσιο.
Ο κ. Υπουργός αναφέρθηκε ήδη, και με παραπομπές στην Ανάλυση Συνεπειών, στη βέλτιστη πρακτική ενός φινλανδικού μοντέλου.
Αναρωτιόμαστε ποιοι φορείς, με ποιο κύρος και με ποια ουσιαστική επιχειρηματολογία μπορούν να χαρακτηρίζουν κάποια τέτοια μοντέλα σαν ‘βέλτιστες πρακτικές’.
Ποια ‘μοντέλα’ έλαβαν αυτοί οι φορείς υπόψη για να καταλήξουν στο συγκριτικό συμπέρασμα της ‘βέλτιστης πρακτικής’;
Εντέλει, ποιος φορέας και με ποια κριτήρια, με ποια ανάλυση, κατέληξε σε αυτή την κρίση, που έρχεται να δεσμεύσει τον Έλληνα νομοθέτη ; Και κάτι ακόμα : Πως προέκυψε η επιλογή του συγκεκριμένου φορέα ;
Η απάντηση στο ερώτημα ποιος επέλεξε το φορέα είναι ταυτόσημη με την απάντηση ποιος συνέταξε το νομοσχέδιο.
Οπότε θα θεωρούσαμε χρήσιμο να έχουμε μια απάντηση : Ποιος ακριβώς είναι ο συντάκτης του βασικού σχεδίου αυτού του νόμου που καλείται να ψηφίσει η Βουλή ;
Παρακαλώ μόνο να μην έχουμε υπεκφυγές ή παραπλανήσεις. Μη μας απαντήσετε τα (3), πράγματι εξαιρετικά, στελέχη της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας Ανθρώπινου Δυναμικού Δημόσιου Τομέα του Υπουργείου. Είναι μόλις (3) άτομα, που ασκούν πλήθος αρμοδιοτήτων και μάλιστα χωρίς να έχουν καν προϊστάμενο Διεύθυνσης. Άλλοι προφανώς το συνέταξαν και αυτονόητα αμείφθηκαν από κάπου γι’ αυτό. Ρωτάμε, λοιπόν : Ποιοι;
Για τα άρθρα 3 και 17 : Η αξιοποίηση των τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας είναι, βέβαια, χρήσιμα μέσα, για μια χρηστή και εύρυθμη διοίκηση. Η εμμονή στη ρητή παραπομπή σε αυτές τις τεχνολογίες, που τόσο έχουν κοστίσει στο Ελληνικό δημόσιο, μας βάζει σε υποψίες σχετικά για τις επόμενες φάσεις εφαρμογής του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, σαν ένα “τρένο με πολλά βαγόνια”. Βαγόνια, που εμφανίζονται μέσα από το Πληροφοριακό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης.
Με την ευκαιρία, θα ήταν χρήσιμο να έχουμε κάποια συγκριτική μελέτη για το κόστος των έργων τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, σε σχέση με το μέσο όρο του πληθυσμού κρατών όπως η Ελλάδα, η Αυστρία, η Φινλανδία, η Πορτογαλία και η μικρότερη σε πληθυσμό, αλλά τόσο φημισμένη σχετικά, Εσθονία. Φοβάμαι ότι το αναλογικό κόστος για τη χώρα μας θα είναι καταφανώς δυσανάλογο.
Επίσης έχει ήδη εκφραστεί προβληματισμός για το νομοσχέδιο, ότι «εξαντλείται στην επανάληψη γνωστών ορισμών χωρίς να οριοθετεί την ελληνική εφαρμογή τους».
Συγκεκριμένα ότι, ενώ το ν/σ «παραπέμπει στον ορισμό του διεθνούς προτύπου ταξινόμησης των δημόσιων πολιτικών» των Ηνωμένων Εθνών «δεν συσχετίζει την μεθοδολογία αυτή με το σύστημα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στην Ελλάδα».
Στο άρθρο 4: Αυτό έχει ευρύ πεδίο εφαρμογής, αφού περιλαμβάνει τη Γενική Κυβέρνηση, τα εκτός αυτής νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (νπδδ), καθώς και τις εκτός αυτής δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς, ανεξάρτητα από το εάν έχουν εξαιρεθεί από την εφαρμογή του.
Δηλαδή, περιλαμβάνει και «κάθε ανώνυμη εταιρεία, στην οποία το ελληνικό δημόσιο δύναται να ασκεί άμεσα ή έμμεσα αποφασιστική επιρροή, λόγω της συμμετοχής του στο μετοχικό της κεφάλαιο ή της χρηματοοικονομικής συμμετοχής του ή των κανόνων που τη διέπουν».
Για τα άρθρα 5 και 11: Εδώ πρέπει να προσέξουμε ότι τα θεσμικά όργανα του Εθνικού Συστήματος Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης προέρχονται κυρίως από την Κεντρική Διοίκηση. Από την άλλη, το Εθνικό Συμβούλιο Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, δηλαδή το όργανο όπου υπάρχει ελάχιστη παρουσία εκπροσώπων των ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού, έχει μόνο γνωμοδοτικό ρόλο.
Στο άρθρο 6: Εδώ υπάρχει παραπομπή, ότι το Εθνικό Σύστημα «δομείται και λειτουργεί σύμφωνα με τις γενικές αρχές της χρηστής διοίκησης και καλής διακυβέρνησης … και τις αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης» όπως αυτές αποτυπώνονται σε συγκεκριμένες διατάξεις, και μάλιστα, λέει, «με στόχο την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής».
Αναρωτιόμαστε αν πρέπει να μας εκπλήξει ότι και στις δύο αυτές διατάξεις, που παραπέμπετε, δεν υπάρχει καμία ρητή αναφορά στις αρχές της αναλογικότητας, της αμεροληψίας και της ουδετερότητας.
Για το άρθρο 7: Οι τεχνικές λεπτομέρειες του συγκεκριμένου άρθρου, κατά την άποψή μας, με βάση και τις αρχές της καλής νομοθέτησης, μπορούν ίσως να είναι περιεχόμενο ενός εγχειριδίου, αλλά δεν έχουν θέση σε διάταξη νόμου.
Για τα άρθρα 8 και 14: Εδώ αποκαλύπτεται ποιος έχει την ευθύνη του όλου συστήματος της προτεινόμενης πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, την ευθύνη του κυρίαρχου κεντρικού σχεδιασμού. Πως αλλιώς θα γινόταν σε μια πρωθυπουργοκεντρική δημοκρατία ; Ο πραγματικός άρχων της διαδικασίας είναι – όπως σωστά μαντέψαμε – ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ! Αυτός έχει το κλειδί που ξεκλειδώνει κάθε σχετική πράξη. Και το κλειδί ονομάζεται ‘Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου’.
Για τα άρθρα 9 και 15: Εδώ παρουσιάζεται ότι το Κεντρικό Σημείο Αναφοράς, αλλά και το Επιχειρησιακό Κέντρο της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης είναι η ίδια Γενική Διεύθυνση, που αναφέραμε παραπάνω. Αυτή θα επιφορτιστεί πέρα από τις ήδη υφιστάμενες και με τις αρμοδιότητες αυτού του νομοσχεδίου. Βέβαια, η πραγματικότητα απέχει πολύ από τις εντυπώσεις που δημιουργεί ο τίτλος ‘Γενική Διεύθυνση’.
Σας ρωτάμε λοιπόν : Αυτή η Γενική Διεύθυνση, έχει προϊστάμενο ; Πόσες Διευθύνσεις και πόσα Τμήματα έχει ; Από όλες αυτές τις μονάδες πόσες έχουν προϊστάμενο ; Πόσο καιρό δεν έχουν κάποιο προϊστάμενο ;
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για αυτό που ο κόσμος λέει “μπάχαλο” στην Ελληνική Διοίκηση. Στην πραγματικότητα, δεν έχει κάν εκδοθεί κάποια πράξη ανάθεσης καθηκόντων ούτε και για εκείνους που χωρίς να έχουν οριστεί προϊστάμενοι ασκούν στην πραγματικότητα τα καθήκοντα προϊσταμένου.
Και ο λόγος είναι ένας : Για να διατηρείται η προσδοκία στα άτυπα αυτά στελέχη της διοικητικής ιεραρχίας, προκειμένου να “συμμορφώνονται” αναλόγως!
Στη Γενική αυτή Διεύθυνση υπηρετούν συνολικά (16) υπάλληλοι ! Σε αυτή, λοιπόν, με το άρθρο 9, αποδίδεται η αρμοδιότητα της εισήγησης προτάσεων για «την ανακατανομή ή τη μεταφορά αρμοδιοτήτων, την άρση επικαλύψεων αρμοδιοτήτων σε όμοιες θεματικές, την κάλυψη νομοθετικών κενών και την άρση νομοθετικών ασαφειών».
Επιπλέον, με το άρθρο 15, και «για τη διατύπωση απόψεων επί κάθε είδους νομοθετικής διάταξης ή κανονιστικής πράξης που δύναται να επηρεάσει τη δομή του Εθνικού Συστήματος Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης».
Είναι προφανές ότι, έστω για λόγους τάξης, θα έπρεπε ανάλογες αρμοδιότητες να καθορίζονται και για τα άλλα επίπεδα της δήθεν πολυεπίπεδης διακυβέρνησης…
Και μία παρατήρηση για την περίπτωση (ζ) του άρθρου 9 : Έχετε εξετάσει το ενδεχόμενο το 4ετές σχέδιο στρατηγικής για την υλοποίηση να είναι κυλιόμενο, ώστε να ενωματώνει ετήσια την πορεία και τις προοπτικές υλοποίησής του;
Για το άρθρο 10: Προφανώς δεν ταιριάζει στον συγκεντρωτικό σας σχεδιασμό να έχουν και αρμοδιότητα εισηγήσεων τα Επιμέρους Σημεία Αναφοράς.
Για τα άρθρα 12 και 13: Φαίνεται μάλλον παράδοξο και προβληματικό το Κεντρικό Σημείο Αναφοράς, να εκπονεί μακρόπνοο 4ετές σχέδιο ενώ το υπερκείμενο όργανο μόνο μονοετές.
Επιπλέον, το Εθνικό Συμβούλιο έχει αρμοδιότητα να εκπονεί μελέτες και υποστηρίζεται επιστημονικά, τεχνικά και διοικητικά από τη μία αυτή Γενική Διεύθυνση.
Πού, όμως, θα στηρίζεται η σχετική έρευνα; Στο Google και στη Νόμος; Διότι από όσα είναι γνωστά, άλλα μέσα δεν έχουν.
Υπήρχε μία Βιβλιοθήκη στην αρμόδια υπηρεσία, για 60 χρόνια. Είχε πάνω από 10.000 τόμους και αποκλειστική συνδρομή για όλη την Ελλάδα 7 διεθνών περιοδικών. Αυτή διαλύθηκε εδώ και πάνω από 10 χρόνια, για να δημιουργηθούν στους χώρους της Υπουργικά Γραφεία (!)
Για την καταστροφή αυτή και για τις ευθύνες, είχε καταθέσει τότε Βουλευτής της ΝΔ. Έμεινε αναπάντητη… Εσείς τότε ήσασταν κ. Υπουργέ, Υπουργός Μεταφορών, αλλά από το ΛΑΟΣ!
Θα χρησιμοποιείται, μήπως, η Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης ; Αυτή έχει τόσο φτωχό υλικό, που δεν καλύπτει ούτε τις ανάγκες των σπουδαστών.
Μήπως έχει το Υπουργείο Εσωτερικών έστω κάποιες ηλεκτρονικές συνδρομές σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά;
Μην σταθείτε στις όποιες παραπομπές της Νόμος, γιατί θα θυμηθούμε και τη σκανδαλώδη διάλυση και του Ραπτάρχη!
Κύριε Υπουργέ, υπάρχουν διαχρονικές ευθύνες για τη διάλυση της γνωστικής βάσης ενός Υπουργείου. Το μεγαλύτερο μέρος βαρύνει, βέβαια, προκατόχους σας, όμως, επιτέλους, αυτά τα θέματα πρέπει κάποια στιγμή να τεθούν, και ιδίως στη συγκεκριμένη Επιτροπή.
Για το άρθρο 16: Ενώ έχει κατασκευαστεί ένα σύστημα, μια δομή, ο νομοθέτης εδώ κάνει ένα σφάλμα σχεδιασμού. Παρέχει τη δυνατότητα να δημιουργηθούν, παράλληλα και κατά περίπτωση, και άλλες δομές : τα συντονιστικά όργανα υλοποίησης δημόσιας πολιτικής.
Για το Μέρος Β: Στην παρέμβασή μου στην 1η συνεδρίαση αναφέρθηκα σε συγκεκριμένα άρθρα, ενδεικτικά για την ποιότητα και την προχειρότητα της της νομοθέτησης. Θα συνεχίσω με τα υπόλοιπα :
Για τα άρθρα 23 και 27: Μας προβληματίζει η ροή εργασίας και στα δύο αυτά άρθρα. Μπορείτε να μας τις περιγράψετε, και ειδικά για το Κεντρικό Αποθετήριο Διαφθοράς, που θα τηρείται στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας;
Τα όργανα διαχείρισης κινδύνων εισηγούνται στον επικεφαλής του φορέα την πολιτική διαχείρισης κινδύνων. Όμως, εκεί η ροή μπορεί να σταματήσει, αφού από αυτόν εξαρτώνται τα πάντα. Εκεί υπάρχει ένας μεγάλος κίνδυνος. Γιατί χωρίς τη δική του έγκριση, δεν θα μπορούν τα όργανα διαχείρισης να ασκήσουν τις αρμοδιότητες που προβλέπονται στις περιπτώσεις β έως και ζ του άρθρου 23.
Είναι προφανής ο κίνδυνος να φτάνουν εισηγήσεις στον εκάστοτε επικεφαλής φορέα και αντί για απαντήσεις να ακολουθεί “σιγή ασυρμάτου”.
Αυτό είναι συχνό φαινόμενο στην Ελληνική δημόσια διοίκηση. Και είναι μια πτυχή βαθύτερου προβλήματος, που προκύπτει και όποτε οι προθέσεις των διατάξεων δεν είναι συμβατές με την πραγματικότητα.
Εδώ, για την πολιτική διαχείρισης κινδύνων, θα πρέπει να μας προβληματίσει το ενδεχόμενο φραγής της επιχειρησιακής ροής.
Μήπως δεν είναι σκόπιμο ο εκάστοτε επικεφαλής κάθε φορέα να είναι τόσο παντοδύναμος ως προς την πολιτική διαχείρισης κινδύνων ;
Μήπως δεν πρέπει να επενδύουμε μόνο στο ενδεχόμενο της οφειλόμενης διορθωτικής επέμβασης της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, στην οποία θα κοινοποιηθεί η Ετήσια Έκθεση των Οργάνων Διαχείρισης Κινδύνων ;
Εξάλλου, η εμπειρία από τις παραλείψεις της σε σχέση με τις παρακολουθήσεις, δεν μας επιτρέπει αισιοδοξία γι΄αυτό.
Για το άρθρο 24: Τα Όργανα Διαχείρισης Κινδύνων προβλέπεται να «διαθέτουν πλήρη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλα τα φυσικά στοιχεία και αρχεία του φορέα, που είναι αναγκαία κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους».
Επιτρέψτε μου ένα απλό ερώτημα : Αυτή η πρόσβαση, η τόσο πλήρης και η τόσο απρόσκοπτη, αφορά και σε θέσεις που βρίσκονται ψηλότερα στην ιεραρχία ; Απλό το ερώτημα, απλές και οι απαντήσεις, αφού όλοι γνωρίζουμε το αμείλικτο πελατειακό περιβάλλον που έχει εγκαθιδρυθεί.
Για το άρθρο 27: Η πρόβλεψη ότι ο Υπουργός Εσωτερικών και ο Διοικητής της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας καθορίζουν τα πρότυπα ετήσιας έκθεσης και του Μητρώου Κινδύνων, αποτελεί τροχοπέδη για μια ουσιαστική πολιτική διαχείρισης κινδύνων.
Το ίδιο ισχύει και για τη μορφή και τις προδιαγραφές λειτουργίας του Κεντρικού Αποθετηρίου Κινδύνων Διαφθοράς που θα καθορίζονται από τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης και τον Διοικητή της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
Σας ευχαριστώ!
Αίθουσα Γερουσίας,
Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2023, 13.00΄
3η συνεδρίαση, μετά από τους φορείς
Συνέχιση της επεξεργασίας και εξέτασης του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών
«Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και διαχείριση κινδύνων στον δημόσιο τομέα».
